'Lagarde beheerst de regels van het spel'

Ik sta aan je kant, om je te dienen en je projecten voor Frankrijk (...) Ik heb mijn best gedaan, en misschien heb ik soms gefaald. Ik vraag je daarvoor vergiffenis. Gebruik mij wanneer je wilt, en hoe het uitkomt voor je acties en casting." Dat is, kort samengevat, wat Christine Lagarde schreef aan haar partijgenoot Nicolas Sarkozy. Lagarde, dat is de vrouw die na een succesvolle carrière in de advocatuur, het zakenleven en de politiek haar mannetje staat aan het hoofd van het IMF. Lagarde, dat is ook de vrouw die in interviews vertelt over die keer dat ze een advocatenbureau de rug toekeerde toen ze haar vertelden dat ze het als vrouw nooit tot vennoot zou schoppen.

Het briefje werd volgens Le Monde gevonden in haar appartement in Parijs tijdens de huiszoeking, dat deel uitmaakt van het gerechtelijk onderzoek naar zakenman Bernard Tapie. Wanneer Lagarde deze woorden toevertrouwde aan Sarkozy, en of die het briefje ooit gelezen heeft, is allerminst duidelijk. Vast staat wel dat het bij onze zuiderburen op heel wat hoongelach wordt ontvangen. Want hoe vallen deze woorden te rijmen met het beeld van die intelligente en ambitieuze vrouw? Triestig, banaal en onderdanig, lachen de Fransen.

Terecht? Liesbeth Dillen, die via SHE works with women topvrouwen coacht, vindt alvast van niet. Wat haar betreft toont de leading lady van het IMF net dat ze de regels van het spel beheerst. "Lagarde heeft een klassiek parcours gelopen: via de advocatuur en zakenwereld naar de politieke loopbaan. Maar de rode draad doorheen haar loopbaan is het feit dat ze vaak de eerste vrouw was die de functie binnenrijfde. Ze was de eerste vrouwelijke bestuursvoorzitter van haar advocatenfirma in Chicago, de eerste vrouw bij de G8, de eerste topvrouw van het IMF. Altijd en overal was ze daarbij omringd door mannen, en mannelijke rolmodellen. Alle carrièrevrouwen uit die generatie weten dat je het enkel overleeft als je je karretje kan aanhaken bij een man. Je blijft de vreemde eend in de bijt, dus je hebt die steun nodig."

Vraagt iets in ruil

Dillen wijst op de laatste zin van het briefje: "Als je me gebruikt, heb ik je nodig als mijn gids en toeverlaat. Zonder gids riskeer ik nutteloos te zijn, zonder steun ben ik weinig geloofwaardig." Wie professioneel ontluikt in een mannelijke omgeving, zegt Dillen, neemt bijna automatisch hun spelregels en gedrag over. "In die zin verbaast de brief: ze toont zich nederig en kwetsbaar. Vreemd, voor iemand die bekend staat als sterke vrouw. En als je enkel de eerste zinnen leest, dan lijkt ze erg onderdanig. Maar met die laatste woorden bewijst ze net dat ze erg bezig is met haar eigen traject, dat ze Sarkozy vraagt om naast haar te staan en te steunen. Vanuit feministisch oogpunt kan dat wellicht niet door de beugel, maar vrouwen van haar generatie weten dat zoiets nodig is, het hoort bij het spel. In die zin betreft het hier geen eenrichtingsverkeer, maar trekt Lagarde Sarkozy naar haar toe. Ze biedt zichzelf aan, maar vraagt ook iets in ruil."

Daarbij komt nog dat het cliché klopt: het is eenzaam aan de top. "Net daarom zoeken toplui vertrouwensfiguren, waarmee ze hun ideeën en werkelijkheid kunnen afstemmen. Op dat niveau zijn vriendschappen en loyaliteit enorm belangrijk. De vraag is hier: wie ontpopt zich hier tot vertrouwenspersoon? Heeft Lagarde Sarkozy nodig, of is het andersom?" Die hang naar loyaliteit is overigens geen exclusief vrouwelijk gegeven, weet Dillen. Ook mannen zoeken leidende figuren om zich aan vast te haken, in de hoop daar profijt mee te doen. "Al zullen ze dat niet zo persoonlijk en kwetsbaar doen. Nu, Lagardes toon kan verbazen en irriteren, maar evengoed bewijst ze hier dat ze ook maar een mens is."

Achterliggend motief

Of Lagarde hiermee krediet verspeelt, zal volgens Dillen nog moeten blijken. "In politiek kan alles tegen je gebruikt worden. Maar wie de storm trotseert en niet gaat lopen, die overleeft het wel." Minstens even belangrijk is, volgens haar: zouden we op dezelfde manier reageren mocht het briefje door een man geschreven zijn? "In dat geval hadden zouden we ons afvragen wat zijn achterliggende motieven zijn, welke carrièrezet hij hiermee ambieert. We zouden de brief niet met een gender-, maar met een politieke bril beoordelen."

De brief vrij vertaald

1) Ik sta aan je zijde om je te dienen, en je projecten voor Frankrijk.

2) Ik heb mijn best gedaan, en misschien heb ik soms gefaald. Ik vraag je daarvoor vergiffenis.

3) Ik koester geen persoonlijke politieke ambities, en ik wil geen ambitieuze dienaar worden zoals vele anderen, wiens loyaliteit soms weinig duurzaam is.

4) Gebruik mij wanneer het je uitkomt, volgens jouw acties en casting.

5) Als je mij gebruikt, dan heb ik je nodig als gids en toeverlaat: zonder gids riskeer ik inefficiënt te zijn, zonder steun riskeer ik ongeloofwaardig te zijn.