'Eigenlijk hadden we geen zin in een nieuwe Deep Purple-plaat'

We zitten in de suite van een vijfsterrenhotel in Parijs waar een overnachting al gauw een half maandloon kost. In de lobby alleen keurige dames en heren in dure designerpakken, maar middenin één figuur die een beetje uit de toon valt: een man van middelbare leeftijd met lang, geverfd, uitdunnend haar in een zwarte lederen jekker en een afgewassen metal T-shirt: de Franse persverantwoordelijke van Deep Purple.

De man is in de wolken. De belangstelling voor de groep blijkt nog steeds overweldigend, en What Now?!, de eerste plaat in zeven jaar, wordt als een gebeurtenis beschouwd. Wanneer ik later met zanger/levende legende/kersverse grootvader Ian Gillan (67) praat, blijkt ironisch genoeg dat het voor hem allemaal niet zonodig had gehoeven. "Eigenlijk stonden we eerder terughoudend tegenover het idee om nieuw materiaal op te nemen", zegt Gillan. "Vandaar de titel What Now?!. Wat mij betreft hadden we nog zes, zeven jaar kunnen touren met het gebruikelijke repertoire. Optreden, dat is de essentie van wat we doen. Af en toe hadden we het in de pub wel eens over een nieuwe plaat, maar we bleven het keer op keer uitstellen. Pas toen producer Bob Ezrin erbij betrokken raakte werd een en ander concreet. Hij deed ons beseffen dat Deep Purple in de eerste plaats een instrumentale band is.

"Op de eerste drie elpees waar ik aan meewerkte - Deep Purple In Rock, Fireball en Machine Head - stonden maar zeven nummers, met lange instrumentale thema's die tot in de details werden uitgewerkt. Zo hadden we lang niet meer gewerkt. Eigenlijk waren de jongste Deep Purple-platen heel routineus opgebouwd. Elke song had een intro, een paar strofes, een refrein, nog een strofe, een brugje, een solo en tenslotte nog eens het refrein. Klaar. Alleen: zo doen we het live niet. Op het podium is er ruimte zat om te improviseren, zodat elke show anders is. Dus: met die idee in het achterhoofd zijn we uiteindelijk de studio in gegaan."

Je bent zelf wel nooit gestopt met schrijven buiten Deep Purple. Krijgen songs als vanzelf meer gewicht als ze voor de groep zijn bestemd?

Ian Gillan: "Nee. Eigenlijk is het heel simpel. Met Steve Morse en Tony Iommi, mijn andere creatieve partners, schrijven we songs. Bij Deep Purple schrijven we muziek. Dat is een subtiel maar essentieel verschil."

Halverwege de opnamen is Jon Lord gestorven, een van de originele leden. Hoe hebben jullie dat verlies beleefd?

"Hij vocht al een tijdje tegen kanker. Maar toen we het nieuws te horen kregen was het niettemin een verschrikkelijke schok. Eerst werden we heel stil. Daarna zijn we begonnen met herinneringen en anekdotes op te halen. Helaas allemaal dingen die niet voor publicatie vatbaar zijn. (lacht) Ik vind hem zelf heel aanwezig op het nieuwe album. Hetvoelde alsof zijn lichaam verdwenen was, maar zijn geest bleef voortbestaan. Toen mijn vader stierf had ik dat ook. Die is nu veel aanweziger in mijn leven dan toen hij nog leefde."

Heb je zelf een verklaring waarom uitgerekend 'Smoke on the Water' en 'Child in Time' tot de populairste rocksongs aller tijden behoren?

"In die periode waren we nog volop aan het leren hoe je een song moest schrijven. We wisten nergens van, en dus hoefden we ook geen regels te volgen. Pioniers hebben geen wegenkaart. Ik dacht: als de muziek klinkt als een trein, schrijf dan over een treinreis. Ik hoorde 'Boots of Spanish Leather' van Bob Dylan, en besefte dat je met een titel een hele wereld kunt oproepen. Het enige wat je nodig hebt is een goed idee. Alleen: we hebben nooit veel voeling gehad met de commerciële kant van muziek maken, dus daarom laten we ons zo goed mogelijk omringen.

"Het succes van 'Smoke on the Water' is wellicht een van de beste voorbeelden op dat vlak. Voor Machine Head hadden we ons destijds voorgenomen om één nummer te schrijven dat ook op de radio zou kunnen. Dat werd 'Never Before', een flop van jewelste. Tegen het einde van de opnamen kwamen we nog zeven minuten te kort om de plaat op te vullen. Dus op de laatste dag schreven we 'Smoke on the Water' en blikten we het meteen ook in. Uiteraard was dat veel te lang voor de radio's. Maar een jaar later waren we op tournee in de States, en kwam er iemand van onze platenfirma kijken die merkte hoe goed dat nummer aansloeg bij het publiek. Dus liet hij een versie maken die nauwelijks half zo lang was. En kijk: het werd de meest gedraaide rocksong ter wereld. Als we die song die avond niet live hadden gespeeld en het publiek er niet zo enthousiast op had gereageerd en die kerel van Warner 's avonds toevallig andere plannen had gehad, en de radiozenders njet hadden gezegd, zouden we hier vandaag wellicht niet zitten."

Begin dit jaar werd jullie de toetreding tot de Rock and Roll Hall of Fame ontzegd. Veel andere muzikanten, waaronder Slash van Guns N' Roses en Gene Simmons van Kiss, waren er als de kippen bij om daar hun verontwaardiging over uit te spreken.

"Ach, het zijn niet de fans die ons hebben uitgesloten, hè. Het was een kartel van mensen uit de business. Ik heb lang nagedacht over wat ik daarbij moest voelen, en uiteindelijk kwam ik tot de conclusie dat ik heel mijn leven gevochten heb tegen de idee een instituut te worden. Dus zelf zat ik er uiteindelijk niet zo mee. Natuurlijk wil ik respect. Alleen ben ik er niet van overtuigd dat die met medailles en certificaten moet worden uitgedrukt. De Russische premier Medvedev is bijvoorbeeld een grote fan van ons. Hij is opgegroeid met onze muziek, en maakt er geen geheim van dat we zijn manier van aan politiek doen hebben beïnvloed. Onze muziek heeft hem ook gemotiveerd om Engels te leren spreken. Dat is me eerlijk gezegd meer waard dan een award op de schoorsteen."

Deep Purple wordt door een hele reeks jongere rockbands als een belangrijke inspiratiebron geciteerd. Hoor je je eigen invloed bij - ik zeg maar wat - Foo Fighters en Metallica?

"Ja. Ik vind het zeer flatterend, ook. Het kost me altijd de grootste moeite om complimenten op een gracieuze manier in ontvangst te nemen. Wij waren beïnvloed door Beethoven, Mahler, Chopin, Lonnie Donegan en Gene Krupa. De volgende generaties spiegelden zich aan Deep Purple, Led Zeppelin en Black Sabbath. Zo gaat dat."

Je hebt het jezelf nooit gemakkelijk gemaakt. Toen je bij Deep Purple kwam, had de band al een eigen gezicht, want de groep had net een grote hit gehad met 'Hush'. En nadien verving je de onvervangbare Ozzy Osbourne bij Black Sabbath.

"Ik was verschrikkelijk naiëf, toen. Mij leek het een goed ide, omdat ik in beide gevallen enorm van de muziek hield. Het leken me mooie uitdagingen, en het voelde in eerste instantie ook juist aan. Ik was al een fan van Deep Purple voor ik er de zanger van werd. Ik vond die eerste platen van Deep Purple fenomenaal, maar in Groot-Brittannië en de rest van Europa stelde de band weinig voor. Ze wilden een andere richting uit, en mijn komst luidde de artistieke wedergeboorte in, want met de drie platen nadien braken we wereldwijd door."

Maar je passage bij Black Sabbath werd nadien wel een flop.

"Sabbath was... een samenloop van omstandigheden. Ik ging een glas drinken met Tony Iommi en Butler Geezer en we zijn zo dronken geworden dat ze me vroegen om bij de band te komen. Zij hadden geen zanger, en ik had geen groep meer. De dag nadien werd ik wakker gebeld door mijn manager en ik hoorde meteen dat hij niet blij was. 'Als je drastische carrièrewendingen neemt, zou ik het waarderen als je dat eerst met mij even zou opnemen.' Ik wist bij god niet waar hij het over had. Bleek dat hij net een telefoontje van Sabbath's manager had gekregen met het nieuws dat ik de nacht voordien toegestemd had om Ozzy te vervangen. Kon ik me niets meer van herinneren. (lacht)"

Vond je het, weer nuchter, nog steeds een verstandig idee?

"Daar heb ik geen seconde over nagedacht, al kreeg ik van meet af aan wel een tsunami aan negatieve reacties over me heen. Black Sabbath, Deep Purple en Led Zeppelin werden verondersteld om elkaar naar het leven te staan. Of tenminste: zo zagen de fans dat, en de media speelden daarop in. En het is waar: we kwamen allemaal uit een heel verschillende achtergrond, en maakten totaal andere muziek. Bij Purple lagen onze roots bij orkestrale composities. En dat koppelden we aan Hammond-jazz, bigband blues, Motownsoul en echte rock-'n-roll. Al die ingrediënten samen vormden de chemie van de groep. Sabbath had ook een heel uitgesproken geluid, maar daar was de rol van Ozzy toch veel nadrukkelijker. En de songs zaten heel anders in elkaar. Er werden andere dingen van me verwacht, en het viel me zwaar om de teksten te onthouden. Ik besefte veel te laat dat Ozzy dé zanger van Black Sabbath was. Hij is de referentie en dat geldt vandaag nog steeds. De platen die ik met hen opgenomen zijn door de jaren heen een beetje cult geworden. Veel mensen schijnen er stiekem toch van te houden."

Was het een beetje thuiskomen toen je, eerst in '84, dan opnieuw in '92, na jarenlange afwezigheid weer terugkeerde naar Deep Purple?

"Ik had gezworen dat ik nog eerder mijn eigen keel zou oversnijden dan opnieuw met die kerels samen te werken. Als je jong bent, denk je in extremen, hè? We zochten altijd de confrontatie op, en dachten niet na over de consequenties. Op je twintigste denk je sowieso dat je onsterfelijk bent. Dat hoort bij de leeftijd. Inmiddels heb ik de kunst van de diplomatie onder de knie gekregen. Daar was vroeger nooit tijd voor. Bovendien: anderen willen domineren maakt sowieso deel uit van het menselijke DNA. Dat wist Darwin 150 jaar geleden al. Vroeger ging het over voedsel, vandaag over ideologie en religie. Ik heb altijd gevochten voor datgene waar ik in geloofde, maar ik geloofde alleen wat ik kende. En soms moet je je opinie bijstellen naargelang de omstandigheden veranderen. Je ouders indoctrineren je omdat ze willen dat je hun eigen manier van leven voortzet. Je leraars geven je hun visie op de geschiedenis mee. En de pastoor in je dorp leert je zijn eigen versie van religie aan. Door de hele wereld rond te toeren heb ik veel verschillende culturen leren kennen, waar ze heel vaak op een andere manier in het leven stonden. En zo gaat het nu ook bij Deep Purple. We proberen onze verschillende opinies op elkaar af te stemmen. Dat heet volwassen worden, geloof ik."

Hoe kijk je na je tumultueuze relatie met de andere leden vandaag tegen de groep aan?

"Ik voel vooral trots. Eigenlijk heb ik maar twee dingen nodig om gelukkig te zijn: het gevoel dat ik ergens bij hoor, én de overtuiging om te weten waar ik mee bezig ben. Dat zijn twee dingen die Deep Purple me kan bieden. Die band is mijn familie. En zoals in elke familie zijn er ruzies, valt er al eens een dode, gaan we uit elkaar en volgt er achteraf toch weer een verzoening. Het is mijn overtuiging dat al die dingen ons alleen maar sterker hebben gemaakt. We zijn allemaal trots op de groep, en zelfs de leden die er niet meer bij zijn vermelden de band maar wat graag op hun cv. Er is ooit iemand die zich bezig heeft gehouden met het opstellen van een stamboom van Deep Purple. Maar het zag er minder als een boom uit, dan als een jungle. En toch zijn we nooit onze identiteit verloren. Dat is heel wat, vind ik."

Ooit gedacht dat je op deze leeftijd nog een rockband zou aanvoeren?

"Eerlijk? Nee. Ik had gedacht dat mijn leven een stuk veelzijdiger zou verlopen. Als tiener droomde ik ervan om timmerman te worden. Of metselaar. Ik werkte heel graag met mijn handen. Journalistiek leek me ook wel wat, want schrijven was ook mijn ding. Alleen had ik daar de opleiding niet voor. En dus heb ik uiteindelijk een andere manier gevonden om mezelf uit te drukken. Maar voor je het zelf vraagt: ik ben niet gefrustreerd. Vroeger dacht ik nooit na over wat er nog aan zat te komen, en zelfs nu vertrouw ik op de toekomst. If you look after today, tomorrow will look after itself. Dat is altijd mijn levensmotto geweest, en ik ben zelden bedrogen uitgekomen."

What Now?! is uit bij Edel en wordt verdeeld door V2. Op 6 augustus is Deep Purple topact tijdens de Lokerse Feesten.