Ex-actrice maakt furore op het politieke toneel

Van de markten in het binnenland over de pleinen van Lissabon tot het spreekgestoelte in São Bento, de Portugese assemblee: als Catarina Martins (42) voorbijkomt gebeurt dat niet onopgemerkt. De oud-actrice, boegbeeld van het Bloco de Esquerda ('Links Blok', kortweg BE), is dé verrassing geworden van deze campagne. Overal kreeg de uitdagende politica volk op de been; her en der moest ze horen, dat ook, dat ze "kleiner" was dan ze er op tv uitzag - onder te verstaan: nóg dapperder.

"Op straat was het podium alleen van Catarina", zo schrijft de gezaghebbende krant Público. "Zeker de vrouwen vallen massaal voor Martins", zegt de concurrerende Diário de Notícias.

Morgen, een week na de Catalanen en veertien dagen na de Grieken, kiezen ook de Portugezen een nieuw parlement. Terwijl de conservatieve premier Paulo Portas zich sterk maakt dat zijn regering de eerste wordt in Zuid-Europa die een besparingskuur overleeft, torst Martins de hoop van al wie ook Portugal in het kielzog van Syriza en het Spaanse Podemos wil zien varen

Voor alle duidelijkheid: BE, een kwarteeuw geleden opgericht door linkse intellectuelen die het stalinisme van de communisten niet langer duldden evenmin als de socialisten en hun sociaal-democratie, blijft een kleine partij. Onder het charismatische leiderschap van Martins kwamen de kaarten nochtans stukken beter te liggen dan vijf jaar geleden, toen het Bloco in de touwen hing.

Volgens de peilingen gaat het nek-aan-nek tussen een rechtse en een linkse meerderheid, daar in São Bento. Als socialisten, communisten en BE aan het langste eind trekken, zondag, dan wordt Martins niet minder dan kingmaker: de enige die een brug kan slaan tussen de twee belegen mastodonten en Portugal zo weer op linkse koers kan brengen.

Glashelder

Voor ze parlementslid werd bracht Martins haar leven op de planken door. Dat deed ze in haar geboortestad Porto, waar ze deze week langstrok voor de heropening van het Bulhão-theater. Niet om rollen uit Tsjechov of Pirandello te vertolken, dit keer, wel om nog maar eens aan te klagen hoezeer Portas' liberaal-conservatieve coalitie de cultuur genekt had. Een deel van de rechtse klasse vraagt zich zelfs luidop af of een ministerie van Cultuur wel nodig is in Portugal.

"Als actrice is Martins nooit zo hard doorgebroken dan als politica", zegt een Portugese diplomaat die niet geacht wordt zich met politiek in te laten en dus liever anoniem blijft. "Wat ze wel uit haar carrière meegenomen heeft, is die zin voor dictie en declamatie. Ze spreekt het mooiste Portugees dat in de nationale politiek te horen valt. Haar discours is glashelder." Er is nog een ander curieus gegeven: "Martins wist zich geliefd te maken zonder ook maar een jota over haar privéleven vrij te geven. Dat is politiek interessant. Tot veler verbazing heeft ze ook een metamorfose ondergaan: in het parlement toonde ze zich een staalharde debater, sinds kort laat ze een zachtheid zien die we niet van haar gewend waren."

Haalt Martins het, zondag? "Voor het eerst in zijn geschiedenis lijkt het erg principiële BE bereid om in een regering te stappen, ook dat is haar verdienste. Krijgt links de meerderheid? We zullen zien. Maar als het niet gebeurt en rechts krijgt een nieuw mandaat, dan wordt Portugal een casestudy. Want hoe doe je dat, verkiezingen winnen als de werkloosheid tot 17 procent gestegen is, je de belastingen de pan hebt laten uitrijzen en zowel op lonen als subsidies danig hebt beknot? Aan Martins zal het niet gelegen hebben."