Elke dag bang wachten op nieuwe Jonathan Jacob
De vader van Jonathan Jacob zei na het vonnis, gisterochtend in de Antwerpse rechtbank, dat zijn grootste wens was 'dat er lessen zouden worden getrokken uit de dood van zijn zoon'. Het goede nieuws is dat die lessen al getrokken zijn. Het slechte dat het geld ontbreekt en de regering de wet nog niet heeft aangepast.
Psychiaters, parket, politie en spoedarsten hebben niet gewacht op het vonnis over de volslagen fout gelopen gedwongen opname van Jonathan Jacob. Maandenlang zaten ze samen opdat er voortaan geen doden meer zouden vallen in een politiecel. Hun oplossing? Jonathan Jacob had nooit in zo'n cel mogen zitten, laat staan dat het Bijzondere Bijstandsteam (BBT), alias 'de bottinekes', in actie had moeten schieten. Jacob moest niet naar een psychiatrische instelling, waar de directeur en psychiater hem weigerden omdat hij te agressief was. Hij moest naar een spoedgevallendienst van een algemeen ziekenhuis.
Daar hadden psychiaters en spoedartsen kunnen samenwerken en hem als patiënt, en niet als agressieve misdadiger, kunnen behandelen. Voor Jacob stierf, gebeurde dit onder andere al in Brugge, Gent, Brussel en Leuven. Door Jonathan Jacob - hoe treurig ook - gaat de politie nu ook meer en meer naar de spoedgevallendiensten in Antwerpen en Limburg.
Op die urgentiediensten gaat de patiënt dan in observatie tot hij helemaal ontnuchterd is. "Pas nadat de alcohol en drugs helemaal uitgewerkt zijn", zegt psychiater Joris Vandenberghe (KU Leuven), "kun je oordelen of iemand ook de symptomen van een psychiatrische aandoening heeft en opgenomen moet worden." Voor die 'pauze' of 'ontnuchteringsfase' bestaat er nu evenwel nog geen wettelijk of juridisch fundament.
Toch is ook dat geen perfecte procedure. Als een patiënt zwaar geïntoxiceerd is en agressief, kan hij een gevaar worden voor zichzelf. "Soms moeten we deze patiënten onder narcose brengen omdat ze zo buiten zichzelf zijn", zegt dokter Jan Stroobants. Hij is voorzitter van de vereniging voor spoedartsen en diensthoofd spoed van ZNA Middelheim sinds 1997. "Die verdoving is wel een enorm risico. Die patiënten hebben een constante zorg nodig. Dit type van verdere zorg kan natuurlijk niet veilig op de spoedgevallendienst gebeuren. Na een initiële beoordeling op spoed moeten zulke patiënten onmiddellijk doorverwezen kunnen worden naar een hoog gespecialiseerde afdeling. Die is er niet in Antwerpen."
Kennis en kunde
Uiteraard is er ook het gevaar voor de andere patiënten, de verpleging en de dokters. "Wij houden alle dagen ons hart vast voor de komst van een nieuwe Jonathan Jacob", zegt Stroobants nog. "Waar zal die patiënt gedropt worden? Moet ik met zo'n patiënt mijn dienst sluiten omdat hij anderen kan aanvallen? En wat doe ik 's nachts, als we sowieso al overbevraagd zijn? We moeten opletten dat het probleem zich niet verschuift van een politiecel naar de spoeddiensten."
De ideale oplossing lijkt één spoedgevallendienst per regio voor psychiatrische intensieve zorgen, met voldoende personeel met de nodige kennis en kunde. Daar zullen ook enkel bijgeschoolde artsen mogen oordelen of iemand gecolloqueerd moet worden. "Oordelen over een gedwongen opname", vult Vandenberghe aan, "vind ik een van de moeilijkste inschattingen in mijn beroep. Net omdat het zo ingrijpend is. Je oordeelt of je iemand van zijn vrijheid berooft."
Het akelige is dat de wet rond de gedwongen opnames net vandaag 25 jaar oud is. En dat spoedartsen, psychiaters en instellingen al veel langer eisen dat die wet weer meer de realiteit benadert. In 2002 stelden ze al eens een advies op voor de toenmalige ministers, maar dat bleef ergens in een schuif liggen. Momenteel leggen ze de laatste hand aan een nieuw advies.
Elke dag zijn er nu vijftien gedwongen opnames in heel België. "Die aantallen blijven stijgen", waarschuwt Raf De Rycke, voorzitter van de Broeders van Liefde en voorzitter van de ad hoc-werkgroep Gedwongen Opnames. "Wij hopen dat de minister ons ernstig neemt, want de wet moet echt een fundamentele hervorming krijgen." Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) laat weten dat ze begaan is met de zaak, maar dat ze nog tot een consensus moet komen met justitieminister Koen Geens (CD&V).
Niemand in de sector - spoedartsen noch psychiaters - wil de bij verstek veroordeelde directeur en psychiater met de vinger wijzen. Ze geven het systeem de schuld, niet de betrokken individuen. "Je zult maar de tegenslag hebben", besluit Stroobants, "om over zo'n persoon te moeten oordelen."