COLUMN

De Tweede Wereldoorlog zou nog een jaartje duren toen ze geboren werd. Geen 18 jaar later leren we haar kennen dankzij Tous les garçons et les filles waar ze zelf de muziek en de tekst van schreef. Ze brengt prachtige liedjesalbums uit. Ze is vrank over emoties, ze is authentiek. Het meest houdt ze van haar album La question dat ze samen met haar Braziliaanse vriendin Tuca opnam. Zelf vind ik Clair obscur haar meest voldragen plaat, met enkele sterke duo's erop, zoals 'Puisque vous partez en voyage' met Jacques Dutronc en I'll be seeing you' met Iggy Pop. Ooit interviewde Jan Van Rompaey haar voor Spraakmakers en ik dacht: wat een kracht, wat een vrouw, wat een onomwonden woorden. En dan ineens zie ik deze zomer bij een vriend haar biografie liggen: Le dés-espoir des singes... et autres bagatelles. Ze blijkt ze zelf te hebben geschreven. Dit was een no brainer. Lezen. Eén van die bagatelletjes is een passage over manipulerende mensen: "Ik word woedend bij iedere poging tot chantage, zelfs als het onbewust en goedbedoeld is, zoals bij die burgemeester die in hongerstaking ging om te voorkomen dat een Japans bedrijf zou verhuizen... Iemand in het nauw drijven door op gevoelens van mededogen en schuld te spelen, is een vorm van druk die buitenproportioneel is en blijk geeft van een enorm gebrek aan scrupules of onderscheidingsvermogen en die het bereiken van je doel en de verhouding tussen mensen van binnenuit kapotmaakt, zoals een worm een appel." Zoals een worm een appel. Een bagatelletjes is dit allerminst. Françoise Hardy legt hier de vinger op een forse doorligwonde. Morele chantage is een populaire techniek die nooit tot echte oplossingen of werkbare compromissen leidt. Want voor morele chantage zwicht een mens niet uit overtuiging. Hij zwicht en leeft met de uitkomst, zonder overtuiging, zonder aandeel in de uitkomst, hij slikt.

Loodsen chanteren de Vlaamse regering tot het uiterste. Ze maken misbruik van hun macht. Als het bedrijf IVC zijn fabriek mét windturbines niet in Avelgem mag bouwen, verhuist het naar de VS (juli 2010). De vakbonden van de NMBS gijzelen bij herhaling de treinreizigers, alle treinreizigers, zogauw iets hen niet bevalt. Hoe kunnen ze anders hun eisen kracht bij zetten, lees: hun wil doordrukken. De saneringsmaatregelen van de regering moeten worden aangepast, zoniet komt er een algemene staking. Het hele land lijdt daaronder. De economie bloedt nog meer. Als de PS een vermogensbelasting doordrukt, is er geen regering meer, zegt een liberale excellentie. Een Belg houdt in Ierland een hongerstaking voor een uitkering. Ook in het geval van de Afghaanse jongeman Parweiz die het land werd uitgezet, was er sprake van enige morele chantage zoals Françoise Hardy die bedoelt: mensen in het nauw drijven door buiten proportie op hun emoties te spelen. Door te manipuleren dus, met de bedoeling de essentie van een dossier te verdrinken in emotie. Door met emoties keuzes uit te sluiten. Door een serene benadering te verhinderen ten voordele van het eigen gelijk en belang.

Chantage is een uitwas in een democratie. Het is zelf geen democratie. Het is geen inspraak maar uitspraak. Dat geldt ook voor de manipulatie door advocaten, door de media in grote emotioneel geladen processen. De burger wordt gebombardeerd met emoties, reageert met emoties. Die worden op hun beurt geëxploiteerd tot verontwaardiging, verzet, opstand, acties die uiteindelijk voorbijgaan aan de serene essentie.

Dat is ook wat gebeurt ten aanzien van Michèle Martin. De rechtsgang heeft hier zijn beslag gekregen. Klooster-zusters houden nauw vast aan hun evangelische engagement. Een humane samenleving krijgt zijn beloop. Maar er zou ook nog zoiets zijn als het volksvoelen, das Volksempfinden. Daar zouden we ook rekening mee moeten houden. Liever niet toch, wat mij betreft, als dat de serene en humane essentie van ons samenleven op losse schroeven zet. Liever geen worm in zo'n schone appel. Liever niet het populisme van de morele chantage.