'De wereld is gezinsplanning wat vergeten'

Eerst wat cijfers: in ontwikkelingslanden blijken elk jaar 75 miljoen vrouwen ongewenst zwanger, of 40 procent van alle zwangerschappen. 21,6 procent daarvan eindigt in een onveilige abortus. Moedersterfte treft jaarlijks 350.000 vrouwen die te snel, te vaak of in slechte omstandigheden een kind dragen of baren. 5 miljoen vrouwen houdt er een handicap aan over. Om maar te zeggen: gezinsplanning is geen marginaal thema. "De cijfers onderschatten dan nog de realiteit", denkt gynaecologe Marleen Temmerman, weldra hoofd van het departement voor Reproductieve Gezondheid bij de Wereldgezondheidsorganisatie. "Ze houden bijvoorbeeld geen rekening met tienermeisjes die anticonceptie nodig hebben."

Gezinsplanning is veel meer dan het recht van de vrouw om zelf te kiezen wanneer ze haar kinderen krijgt. Azië zou er zijn economische boom deels aan te danken hebben.

"Als een moeder sterft, lopen haar kinderen meer kans om hun vijfde levensjaar niet te halen. In een klein gezin krijgen kinderen ook meer kansen op ontwikkeling. Veertien miljoen meisjes krijgen een kind voor hun veertiende verjaardag. Die kunnen zichzelf noch hun kinderen een kwaliteitsvol leven bieden. Ongewenste zwangerschappen kosten een maatschappij ook enorm veel en er is de ecologische component: bevolkingsgroei wordt een van de belangrijkste uitdagingen van de toekomst. We zouden al een heel stuk verder staan als we de vrouwen die vragen om anticonceptie daarmee kunnen helpen. Maar het is niet enkel een kwestie van meer pillen en condooms, er spelen ook een hoop religieuze, culturele en sociale factoren."

Eenduidig zijn die barrières niet. Zo blijkt Iran best vooruitstrevend op het vlak van anticonceptie.

"Je kan die weerstand niet zomaar toeschrijven aan de islam, en Iran is daarvan een mooi voorbeeld. Of kijk naar de Verenigde Staten. Over het algemeen geldt: hoe fanatieker de religie, hoe gevoeliger het thema. Vorig jaar ben ik tijdens een VN-vergadering erg geschrokken van de invloed van het Vaticaan, dat op dit domein allianties aangaat met landen als Malta, Polen en zelfs Rusland. Ook in Rio hebben ze ferm weerwerk geboden en hele flarden tekst over reproductieve gezondheid geweerd."

Waar is de nood op dit moment het grootst?

"Er zijn meer inspanningen nodig voor vrouwen die arm zijn of wonen in rurale gebieden. Maar ik denk vooral aan adolescenten. China bijvoorbeeld telt enorm veel abortussen. Jonge meisjes hebben er geen toegang tot anticonceptie omdat seks voor het huwelijk niet mag, met alle gevolgen vandien. De onwetendheid is groot. Wereldwijd doen nog een hoop mythes de ronde die al dan niet bewust in stand worden gehouden. Dat je van de pil onvruchtbaar wordt bijvoorbeeld."

Wat wil deze top eigenlijk concreet bereiken?

"Gezinsplanning heeft de afgelopen jaren weinig aandacht gekregen, zeker in vergelijking met pakweg hiv, dat veel meer een gevoel van hoogdringendheid opriep. Het idee leeft ook dat het eigenlijk best meevalt, en de internationale gemeenschap is wat in slaap gevallen. Bedoeling is dus om de bal weer aan het rollen te krijgen. We gaan ervan uit dat 240 miljoen vrouwen nood hebben aan anticonceptie, de helft daarvan helpen tegen 2020 zou al een hele vooruitgang zijn. Door nieuwe technieken in te zetten, landen te faciliteren, informatie te verspreiden, maar ook door de vraag aan te zwengelen. Er is veel mogelijk zodra vrouwen zich ervan bewust zijn dat er opties bestaan."