Robin Hood verliest prijzenoorlog
Geen maximumprijzen en geen directe loskoppeling van de energie- en olieprijzen. Vicepremier Johan Vande Lanotte (sp.a) kreeg zijn strijdpunten niet in de hervorming van de energieprijzen. De 'Robin Hood van de consumenten' won enkele veldslagen maar niet de oorlog. Jeroen Van Horenbeek
Ik heb vastgesteld dat mijn moeder tien jaar lang het meeste van al heeft betaald bij Electrabel. Waarom? Ze heeft nooit geweten dat dit zo was. Dat is met de mensen lachen. De trouwste klanten betalen misschien wel 50 procent meer dan de andere." Eind augustus schakelde Vande Lanotte nog een versnelling hoger in zijn oorlog met Electrabel in De Morgen.
De socialist was klaar om als minister van Consumentenzaken eindelijk komaf te maken met de hoge prijzen. Iets wat sinds de liberalisering van de energiemarkt elke regering probeerde, zonder succes.
De regering-Verhofstadt maakte midden 2003 onze markt vrij. De boodschap voor de consumenten was duidelijk. Door de liberalisering zou de concurrentie stijgen en de prijzen dalen. In de praktijk viel daar echter weinig van te merken. Hoewel Electrabel een feitelijk monopolie had op de energiemarkt, mocht het zijn prijzen vrij bepalen. Het resultaat is bekend. Onze energiefacturen blijven bij de duurste in heel Europa. Tot en met vandaag.
Vande Lanotte roffelde de voorbije maanden uitvoerig op de oorlogstrom. Met veel overtuiging. En met succes. Nooit eerder verwisselden zoveel consumenten van leverancier. Alleen Electrabel zag goed 230.000 klanten vertrekken. En door de prijsbevriezing bespaarden Belgische gezinnen goed 200 miljoen euro. Het leverde de socialist de bijnaam 'Robin Hood van de consumenten' op.
Mooi, maar echte inzet van het energiedebat is niet de tijdelijke prijsbevriezing. De reden waarom die van april tot januari werden geblokkeerd, was om hem en staatssecretaris voor Energie Wathelet (cdH) speelruimte te geven voor een fundamentele hervorming. "We gaan de markt hertekenen", klonk het in april nog op een persconferentie. "We gaan noodzakelijke en ingrijpende maatregelen nemen." Na een paar veldslagen, de echte oorlog dus.
De regeringstop bereikte gisterenmiddag een akkoord over de energiehervorming. Een zeer moeizaam akkoord. En opvallend: de pen van Vande Lanotte is daarin zelden te bespeuren.
Zo wilde de vicepremier de energieprijzen meteen loskoppelen van olieprijzen. Geen respijt voor Electrabel en co. Hun winstmarges zijn ruim genoeg om verliezen door de ontkoppeling te compenseren, was zijn redenering. Vande Lanotte kreeg gelijk van onze energiewaakhond CREG, maar stond binnen de regering alleen. Zelfs premier Elio Di Rupo (PS) verklaarde donderdag in het parlement dat "een overgangsperiode de goede oplossing lijkt".
Nog belangrijker: er komen ook geen maximumprijzen. Vande Lanotte wilde de duurste tarieven blokkeren wanneer die boven die in de buurlanden uitkwamen. Opnieuw stond hij grotendeels geïsoleerd. Nieuwe overheidsinmenging op de markt was taboe. Zeker voor de liberalen. "De vicepremier heeft veel oog voor de prijs. Soms veel te veel", aldus een liberaal.
In de plaats van maximumprijzen komt "de afspraak om de energietarieven te bekijken midden december. Daarna kan overleg volgen met de leveranciers. Als dat niets oplevert, zal de regering alsnog kunnen ingrijpen". Het is een stok achter de deur, maar veel meer ook niet.
Energiespecialisten vrezen ondertussen dat de energieprijzen omhoog zullen schieten op 1 januari. De voorspellingen gaan van 5 tot 15 procent. "Aan de marktwerking zullen deze kleine maatregelen niets veranderen", reageert André Jurres, energiespecialist van NPG Energy. "Electrabel blijft sowieso zijn zin doen. Daarin is nog niets veranderd sinds 2003."
Vande Lanotte wil echter niet weten van een nederlaag. "Tegen 2015 heeft deze regering meer veranderd in drie jaar tijd dan de hele liberalisering in tien jaar."