Tywin Lannister is Edward I, Tyrion is Richard III: ‘Game of Thrones’ is een geschiedenisles

Aan wie de voorbije weken onder een steen leefde of Julian Assange heet: vanaf zondagnacht komt het achtste en laatste seizoen van ‘Game of Thrones’ op tv. Na een epos van zo’n 73 uur zullen kijkers eind mei eindelijk aan de weet komen welke stam – de Starks, de Lannisters, de Targaryens, de Greyjoys,… - er nu beslag legt op de ijzeren troon en kan regeren over het fictieve continent Westeros. Of ook niet, want misschien zijn de witte lopers – een wat te vrolijke term voor bloeddorstige zombies die uit de dood zijn herrezen – wel sterker dan de mensenlegers en hun vuurspuwende draken. U vindt uw dagelijkse bestaan soms al krankzinnig genoeg waardoor u liever snel wegzapt naar een historische documentaire in plaats van uw tijd te verdoen aan dit soort fantasy- en horrortaferelen? Weet dan dat de wetenschap van mening is dat de reeks behoudens die draken en dat dodenleger zeer realistisch is. 

Aan universiteiten als Harvard en Berkeley in de VS krijgen studenten tegenwoordig les over ‘Game of Thrones’. Volgens hun proffen heeft schrijver George R.R. Martin voor zijn boekenreeks ‘A Song of Ice and Fire’ – waarop de serie is gebaseerd – vooral in geschiedenisboeken gebladerd. De boosaardige koningin Cersei, haar halfbroer Tyrion Lannister of de weduwe Catelyn Stark: het zijn figuren die als twee druppels water lijken op personages uit de oudheid of de middeleeuwen. “Geschiedeniskenners zullen treffende gelijkenissen zien met de Engelse geschiedenis, vooral de periode van de Rozenoorlog (1455-1485)”, zo verklaart Tom Willaert, doctor in de Literatuurwetenschappen. 

“De Yorks en de Lancasters geraakten toen verwikkeld in een bittere strijd om de Engelse troon. In ‘Game of Thrones’ voeren verschillende huizen dan weer oorlog met de Lannisters om het bezit van de ijzeren troon, het symbool van de absolute macht. Ook bepaalde personages lijken rechtstreeks of onrechtstreeks te verwijzen naar historische figuren. De angstaanjagende Tywin Lannister vertoont bijvoorbeeld gelijkenissen met Edward I, de misvormde dwerg Tyrion doet denken aan Richard III, en Cersei’s walk of shame heeft opvallend veel weg van de boetedoening van Jane Shore, een van de maîtresses van Edward IV.” Eén van de meest gruwelijke afleveringen in de reeks – ‘de rode bruiloft’ in seizoen drie, waar in vijf minuten tijd een heel voetbalelftal voorgoed van de aftiteling verdwijnt – is een kopie van ‘the Black Dinner’ in het Schotland van de 15de eeuw. Dat schrijft Carolyne Larrington, professor literatuur aan de universiteit van Oxford. Ook de duivelse koning Joffrey Baratheon heeft volgens haar ooit echt op deze aardbol rondgelopen. Alleen was hij op de burgerlijke stand beter bekend als Richard II. “Ook erg jong, en misschien niet zo pervers als Joffrey, maar hij had toch ook een drang naar luxe”, zo maakte Larrington de vergelijking. “En er werden vragen gesteld bij zijn seksleven. Naarmate hij ouder werd, begon hij de pedalen te verliezen. Hij verbande zijn tegenstanders of liet ze vermoorden.”

Niet alleen spierballen en wapengekletter in veldslagen komen van pas om de wereld te veroveren. Het is ook zaak het kopje – en nadien ook andere lichaamsdelen – te gebruiken. Net als onze ongewijde geschiedenis staat ook ‘Game of Thrones’ bol van de strategische huwelijken en de incest in een poging de zuivere bloedlijn van de familie en vooral de troon te bewaren. De even knappe als achterbakse Cersei Lannister is wat dat betreft nogal bij de pinken. “Zij is helemaal Agrippina, een prominente figuur uit de Julisch-Claudische dynastie van het Romeinse Rijk”, vindt Bart De Wever. “Zij was de zus van keizer Caligula met wie ze een incestueuze relatie had om haar greep op de macht te behouden. Ook zij zette met haar zoon Nero een koekoeksjong op de troon – zoals Cersei met Joffrey - en had met Claudius een jozefshuwelijk (zonder seks, red.) net zoals Cersei met Robert Baratheon. Na een zoveelste machtscomplot werd Agrippina zelfs verbannen. Maar ze slaagde er nog in om terug te keren naar het centrum van de Romeinse macht.” 

De Wever is een grote fan van ‘Game of Thrones’, maar zondagnacht zal de Antwerpse burgemeester zeker niet kijken. Hij is nog maar aan seizoen vier geraakt en hoopt als hij eens 2.000 minuten tijd heeft de rest in te halen. Hij weet dus nog niet dat hij met zijn vergelijking met de taaie Romeinse het midden van de roos treft, want ook Cersei slaagt erin om de donkerste kerker weer te ruilen voor het hoogste kamertje van de macht. Niet alleen de middeleeuwen en de Romeinse tijd komen aan bod: ook een blik op de moderne tijd zit volgens heel wat theorieën – de ene al wat geschifter dan de andere - in de reeks. Met zijn kreet “Winter is coming” roept hoofdpersonage Jon Snow alle rivaliserende clans op hun ruzies even te vergeten en samen te strijden tegen het dodenleger dat voorbij de muur – the wall – oprukt. De vluchtende ‘wildlings’ staan symbool voor klimaatvluchtelingen en het dodenleger is een metafoor voor de klimaatopwarming waar wij allemaal mee te kampen hebben. 

Schrijver George R.R. Martin legde het enkele maanden geleden als volgt uit in De Volkskrant. “Het is een universeel gegeven dat we gigantische bedreigingen, die hele beschavingen kunnen vernietigen, vaak negeren ten faveure van alledaagse problemen. Dat geldt voor Westeros, waar iedereen bezig is met zijn onderlinge ruzietjes, terwijl de werkelijke dreiging van de ‘Witte Lopers’ komt. Het geldt zeker ook voor de klimaatverandering.” Er zijn nog knipogen naar vandaag. Zo zouden de ‘Sparrows’ een religieuze beweging die hun gedachtegoed – anti-homofilie bijvoorbeeld – met bruut geweld afdwingen de GoT-versie van Islamitische Staat zijn.

Of neem de draken waarmee Daenerys Targaryen in een paar minuten hele steden verwoest. Volgens de bedenker zijn die mythische beesten een vergelijking met de allesvernietigende nucleaire wapens waarover sommige wereldmachten beschikken. Esthetisch zijn ze elkaars tegenpolen, maar inhoudelijk zijn er zelfs gelijkenissen tussen de bloedmooie drakenmoeder en voormalig VS-president George W. Bush. Literatuurwetenschapper Tom Willaert: “Daenerys Targaryens’ problematische status als blank verlicht despoot vertoont ook parallellen met de Amerikaanse invasie van Irak. Ook de VS zag zichzelf oorspronkelijk als redder van de lokale bevolking, om dan vast te stellen dat die bevolking dat zelf niet altijd zo zag.” 

George W. Bush heeft trouwens meegespeeld in ‘Game of Thrones’. In het eerste seizoen werd – als grap – ook zijn hoofd gespietst. Grote rel in de VS en niet lang daarna nog een veel grotere sorry aan ‘uncle George’ van de makers. Het zou Tyrion Lannister wellicht niet zijn overkomen. De dwerg – gehaat door z’n eigen familie - lijkt een vogel voor de kat, maar redt door z’n strategische vernuft en vooruitziendheid steeds z’n hachje. Zoals de bekwame politici ook doen, dus. “Alleen al door de manier waarop ze in ‘Game of Thrones’ de basisregels van de politiek tot uiting laten komen is het smullen”, zegt Vlaams cultuurminister Sven Gatz (Open VLD). “Net als in de politiek is ‘GoT’ een zero-sum game. Winnen gaat alleen ten koste van een ander. Niet zoals bijvoorbeeld de economie, waarbij je de koek groter kan maken. De lange termijn telt en één slag winnen, betekent nog niet dat je de oorlog hebt gewonnen. Game of Thrones is de ingekookte versie van onze stiel, maar alle elementen zitten er wel in. Ook wij moeten soms biljarten met mensen die we eigenlijk verafschuwen en tijdelijke allianties op de been brengen om ze daarna toch weer te breken.” 

Ook Bart De Wever ziet gelijkenissen tussen Westeros en de Wetstraat. “De middelen die we gebruiken zijn geëvolueerd, maar het mechanisme – messen in de rug - is net hetzelfde.” Of hij dan met een notaboekje voor de tv zit? “Nee. Ik besef dat ik nu weer onbedoeld arrogant klink, maar als historicus heb ik dat niet nodig. Op de bronnen waarop de makers van ‘Game of Thrones’ zich baseren heb ik vele jaren geleden al ingetekend.”