Van blauw fabriekje naar blauw neerhof
Minder dan drie jaar hield Alexander De Croo het uit in het liberale partijhoofdkwartier. Het bilan van de overgangspaus oogt mager. Nooit was er ook maar een zweem van heropstanding te bespeuren.
Ik zou alle ministerportefeuilles inruilen voor het partijvoorzitterschap." Met die uitspraak vatte wijlen Antoon Spinoy, de gewezen socialistische vicepremier, ooit samen wat het gewicht van een voorzitter is. Open Vld-voorzitter Alexander De Croo liet maandag uitschijnen dat hij het daarmee eens was. Tot twee keer toe benadrukte de liberaal in Terzake dat hij liever voorzitter bleef en burgemeester werd van Brakel dan in de regering te stappen.
Twee dagen later gooide hij toch de handdoek in de ring als voorzitter. Begin volgende week verkast hij als vicepremier naar de federale regering. De beslissing werd woensdagavond geofficialiseerd op een 2 uur durende bijeenkomst van de partijtop in het kabinet van Van Quickenborne. Symbolisch. Vanaf maandag is dat zijn werkplek.
Geen enkele van de aanwezigen verzette zich tegen het idee. Het is dan ook het voorrecht van de voorzitter om de ministers te benoemen. "Wat wil je dat wij nog zeggen. Jij bent de voorzitter. Jij duidt gewoon jezelf aan", merkte gewezen premier Guy Verhofstadt op.
Daarmee gebeurde wat eigenlijk in de sterren stond geschreven. De positie van De Croo als voorzitter wankelde al langer. Voor de lokale verkiezingen werd dan ook een scenario uitgetekend. Van Quickenborne zou als burgemeester naar Kortrijk trekken als daar een Open Vld-N-VA-sp.a-coalitie mogelijk was en zo de weg vrijmaken voor De Croo in de regering.
Sinds hij eind 2009 als politieke neofiet de strijd om de Melsensstraat won, slaagde hij er nooit in de liberalen een nieuw elan te geven. De strategie om minder dan een half jaar later de stekker uit de regering-Leterme te trekken, kwam als een boemerang in zijn gezicht terug. Bedoeling was na de verkiezingen via een oppositiekuur het profiel van de partij aan te scherpen. Alleen werd daarbij over het hoofd gezien dat wie een regering laat vallen daarvoor nooit wordt beloond door de kiezer.
En na een formatie van 541 dagen stapten de liberalen dan uiteindelijk toch mee in de regering-Di Rupo I. De Croo kreeg een aantal liberale klemtonen en hervormingen in het regeerakkoord, maar miskeek zich op een aantal maatregelen zoals de verhoogde fiscaliteit voor bedrijfswagens. Een zet die heel slecht viel bij de blauwe achterban.
Hij kreeg ook constant het verwijt dat hij zich te veel focuste op de regering en te weinig op de partij en de inhoudelijke vernieuwing. Een visiedag moest in mei de start betekenen van het vernieuwingsproces, maar werd geen succes. Eerst lieten Van Quickenborne en Karel De Gucht weten dat de partij geen verhaal meer had en fond miste. De ochtend van de visiedag zei Noël Slangen openlijk wat heel wat anderen in de wandelgangen verkondigden. "Heropstanding en leiderschap betekenen dat je een neerwaartse trend wijzigt door in te gaan tegen je achterban. Of Alexander De Croo dat kan, weet ik niet."
De publieke uithalen gingen heel zijn voorzitterschap onverminderd door. De Croo probeerde wel het beeld van Open Vld als krabbenmand bij te stellen. Maar de voorzitter - die voor een aantal partijtoppers altijd een ongewenst element bleef - slaagde er nooit in het gezag te verwerven om de zwaargewichten in de pas te laten lopen.
Zowat iedereen is het erover eens dat De Croo beter zal functioneren als regeringslid dan in het partijhoofdkwartier. De tevredenheid in de partij was gisteren bijna ontroerend. Brussels boegbeeld Vanhengel merkte enkele maanden geleden nog op dat een club soms van coach moet veranderen. Nu klinkt het dat De Croo de juiste keuze heeft gemaakt. "Dit is de juiste casting. Dit ligt hem."
In de liberale annalen zal De Croo geboekstaafd worden als overgangspaus die het geen drie jaar uithield. Het bilan van die paus oogt mager. De lokale verkiezingen werden geen complete afstraffing en de dalende trend werd al voor zijn komst ingezet. Maar nooit is er enig uitzicht geweest op beterschap.
Open Vld werd ooit als een blauw fabriekje omschreven. Dat is ondertussen verworden tot een blauw neerhof zonder haan. De Croo heeft niet alleen nooit een dam kunnen opwerpen tegen de zwart-gele tsunami die Vlaanderen overspoelt. Door in 2010 verkiezingen uit te lokken, effende hij mee het pad voor de verkiezingsoverwinningen van De Wever.
Kan zijn opvolgster - iedereen wijst naar Kamerlid Rutten - dat niet keren, dan verliest het Vlaamse liberalisme zijn laatste betekenis.