Euro viert tiende verjaardag in mineur
Op 1 januari 2012 viert de euro zijn tiende verjaardag. De eenheidsmunt is het meest tastbare bewijs van de Europese eenmaking. Maar veel reden tot feesten is er niet, want de euro maakt ook de meest fundamentele crisis door in zijn jonge bestaan.
De Europese Centrale Bank telde het ter gelegenheid van het jubileum nog eens na. Er circuleren 14,2 miljard bankbriefjes en 95,6 miljard muntstukken in euro. Ruim 330 miljoen Europeanen uit 17 landen nemen deel aan de eurozone.
Eigenlijk bestaat de Europese eenheidsmunt al sinds 1999, toen de financiële markten de franken, guldens, lires en marken omruilden voor de euro. Op 1 januari 2012 volgde dan in 12 landen ook de fysieke wissel in België, Nederland, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, Italië, Spanje, Portugal, Griekenland, Ierland, Finland en Oostenrijk .
Maar daar bleef het niet bij. Vijf jaar later, in 2007, groeide de eurozone al aan met Slovenië, om nauwelijks een jaar later ook Malta en Cyprus te verwelkomen. Slovakije volgde in 2009 en de jongste eurotelg is Estland. Bedoeling is echter dat zowat alle huidige en toekomstige EU-lidstaten verplicht de euro gaan gebruiken. Enkel het Verenigd Koninkrijk en Denemarken konden destijds een zogenaamde opt-out bedingen.
De voorbije crisismaanden leek het echter steeds minder zeker dat de eurozone zelf nog een lang leven beschoren is. De schuldencrisis bracht de eengemaakte munt stevig aan het wankelen, zonder dat dit intussen een halt is toegeroepen. Verhalen over het uiteenspatten van de eurozone doken de voorbije maanden steeds vaker op, al blijven Europese leiders beklemtonen dat het verdwijnen van de euro geen optie is.
Want de eenheidsmunt heeft immers een hele reeks voordelen. "Meer keuze en stabiele prijzen voor de consumenten, meer zekerheid en kansen voor de bedrijven en de markten", luidt het op de website van de Europese Commissie. Reizen, producten kopen in het buitenland of via het internet is heel wat makkelijker geworden dankzij de euro.
Iets wat ook bedrijfsleiders en economen maar al te graag onderstrepen. Zo zou de grote Duitse automobielsector jaarlijks 300 tot 500 miljoen euro besparen dankzij de eenheidsmunt, berekende de Duitse bank Metzler. Consumenten stonden echter - zeker bij de start - heel wat sceptischer tegenover de euro. Zij vreesden immers prijsstijgingen, ook al kreeg de Europese Centrale Bank als duidelijke opdracht de inflatie onder de 2 procent te houden. Iets wat door de bank genomen ook lukte.
"De consumenten zijn nooit echt heel gelukkig geweest met de euro. Ze hebben altijd die initiële perceptie behouden dat de euro gelijkstaat met prijsstijgingen", zegt econoom André Sapir van de denktank Bruegel.
Of de euro ook de volgende tien jaar nog blijft bestaan, is voorlopig niet met zekerheid te zeggen. Wat wel vaststaat, is de aanscherping van de budgettaire discipline en de grip die Europa daarop krijgt. Op een reeks opeenvolgende crisistoppen namen de Europese staats- en regeringsleiders dit jaar steeds verdergaande beslissingen, maar echt fiscaal federalisme kwam daar nog niet uit voort.
Zeker twee grote internationale banken hebben maatregelen genomen om zich voor te bereiden om opnieuw transacties te doen in de oude munten van de eurozone. Ze deden dat nadat de Europese schuldencrisis de laatste maanden steeds verder uit de hand liep, schreef de Wall Street Journal afgelopen weekend.
De banken probeerden systemen op poten te zetten om opnieuw transacties te kunnen doen in munten zoals de Italiaanse lire of de Griekse drachme. Volgens de Wall Street Journal, die bronnen dicht bij het dossier citeert, stuitten de banken echter op moeilijkheden. Technische verantwoordelijken van de banken klopten aan bij Swift, de Belgische firma die het netwerk beheert dat gebruikt wordt voor internationale financiële transacties. Ze probeerden technologische hulp te bekomen en de nodige deviezencodes, om de hulpsystemen voor te bereiden in het geval de eurozone zou ontploffen. Swift weigerde die informatie te geven, deels omdat het bedrijf vreesde dat op die manier de speculaties nog meer gevoed zouden worden en de eurozone nog fragieler zou worden.
Volgens hoofdeconoom Thomas Mayer van Deutsche Bank hangt het lot van de euro van de ontwikkelingen in Italië af. "Het gaat om de vraag of de Europese eenheidsmunt gaat overleven. En dat zal van Italië afhangen. Aan het begin van komend jaar zal Italië in een diepe recessie belanden. Als het land slaagt om daar voor de verkiezingen in mei 2013 weer uit te komen, wat ik verwacht, dan kan Italië een voorbeeld voor alle Zuid-Europese landen zijn. Mocht dat niet lukken, dan zal de eurozone uiteenvallen."