Opening Memoriaal Dossinkazerne

De Dossinkazerne in Mechelen werd tijdens de Tweede Wereldoorlog - in juli 1942 - door de Duitse bezetter ingericht als doorgangskamp. Van daaruit vertrokken, meestal per treinkonvooi, meer dan 25.000 slachtoffers van het naziregime, voornamelijk joden en zigeuners, naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Nog geen vijf procent van hen - 1.240 mensen - zou de oorlog overleven.

Sinds 1995 was er in de Dossinkazerne een kleinschalig Joods Museum voor Deportatie en Verzet ondergebracht. Op die plaats komt nu het Memoriaal. Volgens Herman Van Goethem, curator van Kazerne Dossin en hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen, heeft het Memoriaal een complexe functie: een herdenkingsruimte voor nabestaanden, die de plaats inneemt van het ontbrekende graf, en een plek waar de bezoeker zijn medelijden kan uiten met de medemens, die vervolgd en omgebracht is in de meest ondenkbare omstandigheden.

Belangrijk daarbij is dat de anonimisering wordt doorbroken: het slachtoffer krijgt opnieuw een naam en een gezicht. Op die manier wordt het doel van de Endlösung, de totale vernietiging van het individu, onderuit gehaald.

Het Memoriaal, dat zich op de begane grond en in de kelder van de oude Dossinkazerne bevindt, bestaat uit drie ruimten. De eerste zaal bevat 'sporen': een aantal authentieke, sobere objecten, die de laatste sporen zijn van een abrupt afgebroken bestaan. Er worden tekeningen, brieven en een stuk kinderspeelgoed getoond.

Ook is er een werk van kunstenaar Philip Aguirre y Otegui, 15 augustus 1942. Lange Kievitstraat, Antwerpen, dat de eerste Jodenrazzia in Antwerpen tijdens de bezetting evoceert. Het is een 'dodenmonument', dat bestaat uit een gedekte maar verlaten tafel, waaronder mensen - een gezin - liggen. Het is een tastbaar tafereel dat de verloren warme menselijke momenten probeert op te roepen, de verloren toekomst, de verloren familieleden en vrienden. Het verwijst, aldus de kunstenaar, naar diverse getuigenissen over joodse families, die opgepakt werden terwijl ze samen aan tafel zaten.

28 luidsprekers

In een tweede ruimte hangen 28 luidsprekers, evenveel als er transporten zijn geweest. Uit elke luidspreker klinken de namen en de leeftijden van alle gedeporteerden in het Nederlands, Frans en Engels. De namen werden ingelezen door leerlingen van scholen in Vlaanderen, Wallonië en Brussel.

In zaal drie ten slotte worden op 28 schermen meer dan 8.000 teruggevonden foto's van gedeporteerden getoond. Als de foto ontbreekt komt er een aangepaste silhouettekening in de plaats. Aan het einde van deze zaal is een ruimte waar bezoekers hun indrukken en gevoelens kunnen neerschrijven.

Het Memoriaal is vanaf 5 september open voor het publiek. Zo kan ook op 9 september de jaarlijkse herdenking van de slachtoffers van de joden- en zigeunervervolging in ons land plaatsvinden.

Tegenover de Dossinkazerne is inmiddels het toekomstige Museum voor de Holocaust verrezen: een wit, monolitisch mausoleumachtig gebouw. Architect is b0b Van Reeth. "De opening is gepland voor eind november-begin december", zegt Van Reeth. "We hadden gehoopt september te halen. Helaas is dat niet gelukt. De werf heeft vertraging opgelopen, maar dat is niet abnormaal."

De ruwbouw van het museum is klaar. "Momenteel is men met de binnenafwerking bezig. Daarna kan men met de installatie van het museum zelf beginnen", aldus de architect.

"Er moest een nieuw gebouw opgetrokken worden, aangezien er in de Dossinkazerne zelf geen plaats is", verduidelijkt b0b Van Reeth. Nadat het Belgisch leger de Dossinkazerne had verlaten, stond het gebouw lange tijd leeg tot er in de loop van de jaren tachtig appartementen in werden ondergebracht. "Het was onbegonnen werk om de hele kazerne te onteigenen. Gelukkig hadden we de mogelijkheid om aan de overkant te bouwen, daar stond een eigendom van de Vlaamse overheid. Tussen de nieuwbouw van het museum en de Dossinkazerne hebben we een plein ontworpen als verbindingsteken tussen de twee gebouwen."

Kleur van hoop

De nieuwbouw is uitgevoerd in witte natuursteen. En de kazerne krijgt haar oorspronkelijke witte kleur terug. Wit als kleur van de hoop. En de Kazerne Dossin als monument tegen het vergeten.

De Vlaamse overheid investeert 25 miljoen in de realisatie van museum, memoriaal en documentatiecentrum, dat één van de belangrijkste herdenkingsplaatsen voor de Holocaust in Europa moet worden. Zeker nu er steeds minder getuigen van de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog zijn. De Dossinkazerne krijgt tot nu toe 35.000 bezoekers per jaar over de vloer. Het nieuwe museum rekent op 100.000 belangstellenden.

Het Memoriaal is open vanaf 5 september. Ma-vrij: 9-17u. Gratis toegang. www.kazernedossin.eu