Ongezien protest sinds Islamitische Revolutie

Het ministerie van Binnenlandse Zaken had gisteren iedere vorm van betoging verboden, maar toch daagden duizenden en duizenden manifestanten op. Eerst in kleine groepjes op de brede Enqelab-e Islamiboulevard, waaraan de universiteit van Teheran ligt, maar vanuit de zijstraten voegden zich steeds meer mensen bij de menigte. “Mousavi, we steunen je. We kunnen sterven, maar vind onze stemmen”, klonk het in de menigte, die uitgedost was in het groen, de kleur van Mousavi’s campagne. Uiteindelijk daagde Mousavi op, in een eerste openbare verschijning sinds vorige vrijdag, toen Iran naar de stembus trok. “De stem van het volk is belangrijker dan Mousavi of om het even welke andere persoon”, vertelde hij zijn aanhangers, staand op het dak van een auto. Ook zijn vrouw, Zahra Rahnavard, die een grote rol had gespeeld in Mousavi’s campagne, zei dat ze hun protest zouden verderzettenGisterenavond werd vanuit een gebouw geschoten op de betogers. Daarbij kwam een manifestant om het leven, zo meldde AP. Het gebouw van waaruit werd gevuurd, zou vooral gebruikt worden door proregeringsmilities van de Basij (zie hiernaast). De schietpartij zou een reactie geweest zijn op een groep demonstranten die het gebouw in brand had willen steken. Hoeveel demonstranten er waren, kon niemand met zekerheid zeggen. Zeker tienduizenden en zelfs honderdduizenden. Hun aantal werd gisteren door een bron zelfs geschat op twee miljoen. Maar dat kon nergens met zekerheid bevestigd worden. In ieder geval gaat het om het grootste vertoon van onvrede met het Iraanse regime sinds de Islamitische Revolutie van 1979.

Raad van Hoeders

De demonstraties begonnen vorige vrijdag al, na de aankondiging dat de huidige president, Mahmoud Ahmedinejad, de verkiezingen had gewonnen met meer dan 60 procent. Dat was vreemd omdat ten eerste de verkiezingsuitslag er al vrijdagavond was, terwijl die pas ten vroegste tegen zondag werd verwacht, en ten tweede omdat het stemmenaantal voor Ahmedinejad zo hoog lag. Zowel Mir Hossein Mousavi als Mohsen Rezai, de conservatieve kandidaat die slechts 1 procent van de stemmen haalde, dienden zondag klacht in bij de Raad van Hoeders, waarin ’s lands machtigste geestelijken zetelen. Gisteren in de namiddag verklaarde ayatollah Khamenei, tot nader order nog steeds de machtigste man van Iran, dat de Raad van Hoeders de zaak zou bekijken. Een woordvoerder van het orgaan verklaarde dat er vandaag een ontmoeting stond gepland met Mousavi en Rezai. Tegen volgende week zou er dan een beslissing vallen over de ontvankelijkheid van de klacht. De aankondiging van Khamenei verbaast: vrijdag nog had de opperste leider het resultaat van de verkiezingen al goedgekeurd en een beschikking van God genoemd. Waarnemers vrezen dan ook dat Khamenei met zijn aankondiging vooral tijd wil winnen om het protest tegen Ahmedinejad te temperen. De Raad moet de verkiezingsresultaten goedkeuren en heeft de macht om een verkiezing ongeldig te verklaren. Maar dat laatste wordt zeer onwaarschijnlijk geacht. Ook na Ahmedinejads verkiezing in 2005 waren er klachten over fraude, maar daarover werd in de conclusies van het onderzoek met geen woord gerept. Toch leek de ongerustheid bij de regering groot: bijna meteen na de bekendmaking van de opdracht van de ayatollah zei Ahmadinejad zijn reis naar Rusland af. Hij zou er gisteren normaal gezien op een top in Jekaterinenburg met Russische, Chinese en Centraal-Aziatische leiders spreken over de veiligheidssituatie in de regio.

Geen uitdoving

De grote vraag is hoe lang de protesten nog kunnen doorgaan. “Ik zie niet meteen een uitdoving”, zei Sadegh Saba, de politiek analist van BBC Persian TV, aan de BBC. “Integendeel, het protest zal eerder aan kracht winnen en zich over nog meer mensen verspreiden.” Er is zelfs gevaar voor de geloofwaardigheid van opperste leider Ali Khamenei, aldus Saba, die verwijst naar de gerespecteerde geestelijke Mohsen Kadivar, die zich openlijk afvroeg waarom Khamenei de resultaten van de verkiezing zo snel goedkeurde, zonder dat die eerst door de Raad van Hoeders waren goedgekeurd. “Khamenei heeft ook langs veel kanten kritiek gekregen omdat hij te dicht bij Ahmedinejad staat. De opperste leider wordt verondersteld boven de politiek te staan.” Er zouden ook protesten en demonstraties zijn in andere Iraanse steden, maar het is erg moeilijk om juiste informatie te verkrijgen uit Iran. Na de protesten van afgelopen weekend ging de regering gisteren over tot de arrestatie van meer dan honderd oppositieleden, onder wie ook de broer van de voormalige hervormingsgezinde president Khatami. Lokale en internationale telefoonlijnen werden geblokkeerd, net als sms-diensten en websites. Buitenlandse journalisten werden opgepakt en gevraagd het land te verlaten. In Iraanse kranten en online media, zowel officiële zenders als privékanalen, werd zo goed als niets gezegd over manifestaties of protest, maar werd enkel melding gemaakt van de spectaculaire winst van Ahmedinejad.