'Kansarmoede van zwarten is nooit aangepakt'

'Een bizarre stad vol tegenstellingen", zo omschrijft Amerika-watcher en hoofdredacteur van het VRT-journaal Björn Soenens St. Louis. De stad heeft een roemrijk verleden en ligt in Missouri, een staat op de grens tussen noord en zuid waar slavernij hoog in het vaandel gevoerd werd en die zo mee aan de basis lag van de Amerikaanse Burgeroorlog.

Armoede en rijkdom wisselen er elkaar af. "Het ene moment wandel je door een chique buurt, het andere zit je in de goorste ellende. Voorstad Ferguson is een typevoorbeeld van zo'n verloederde wijk", zegt Soenens.

In 1990 was drie vierde van de inwoners van Ferguson blank en een vierde zwart. "De belabberde economie heeft die verhouding doen kantelen: nu is 65 procent van de bevolking zwart en piekt de werkloosheid. Er was niet veel nodig om de lont in het kruitvat te steken."

Die lont was zaterdag de dood van Michael Brown. Volgens getuigen schoot een politieagent de achttienjarige neer terwijl hij zijn handen omhoog hield. De agent zou hem net daarvoor vanuit een patrouillewagen gesommeerd hebben op de stoep te lopen. Volgens de politie had Brown de agent aangevallen en geprobeerd zijn pistool af te pakken.

De lokale politie van St. Louis bestaat voor 94 procent uit blanken. Uit onderzoek van de staat Missouri blijkt dat de meeste agenten zwarten automatisch als verdacht beschouwen. Zo focussen ze bij meer dan 80 procent van de controles op zwarte chauffeurs.

"De zenuwachtigheid van de politie is gedeeltelijk te verklaren door de criminaliteit in St. Louis", zegt Björn Soenens. "Sommige stadsdelen gelden als de moorddadigste van de VS. Agenten zijn bang en halen daardoor forser uit dan collega's in rustiger steden."

Zelfs nadat in 1865 de slavernij afgeschaft werd, behandelde het zuiden de zwarten nog steeds als slaven. Pas vijftig jaar geleden, in 1964, kregen ze échte burgerrechten. De dood van Michael Brown drukt hen met de neus op de feiten: discriminatie is alive and kicking. De VS hebben zware crisisjaren achter de rug en in de strijd om de schaarse jobs delven de zwarten het onderspit. Het dieperliggende probleem, het gebrek aan kansen, is nooit aangepakt."

Toen Barack Obama in januari 2009 aantrad als president, overheerste bij veel Afro-Amerikanen nochtans de hoop. "Vanuit het zuiden kwam meteen een hevige reactie", zegt Björn Soenens. "Onderschat de wrok niet die daar al 150 jaar leeft. De verkiezing van de eerste zwarte president heeft die haat nieuw leven ingeblazen. Het succes van de Tea Party is daar het bewijs van."

Spagaat

Draagt Obama dan geen enkele verantwoordelijkheid? "Als zwarte president zit hij in een spagaat: hij moet immers de president zijn van alle Amerikanen. In het begin gedroeg hij zich soms als een angry black man, maar dat werd hem kwalijk genomen: 'Een president staat boven het gewoel.' Hij heeft de zwarte bevolking op haar verantwoordelijkheden gewezen, op het belang van onderwijs en gezinsondersteuning, maar dat is een werk van lange adem. Want de cijfers zijn schrijnend: drie vierde van alle zwarte kinderen groeit op zonder vader en één op de vijftien van de Afro-Amerikanen zit in de gevangenis. Wat ook in het nadeel van Obama speelt, is dat hij zelf geen afstammeling van slaven is, maar een migrantenkind. Sommige zwarten twijfelen daardoor aan zijn geloofwaardigheid."

Wat voorafging

Vorige week zaterdag schoot een blanke politieman de ongewapende zwarte jongen Michael Brown dood. Ferguson, een voorstad van St. Louis in Missouri, stond een week in rep en roer. De lokale politie probeerde het protest met traangas en rubberkogels te smoren. Ze gingen er zo hard tegenaan dat zelfs president Obama opriep tot terughoudendheid. Sinds donderdagavond wordt de orde door de staatspolitie gehandhaafd en keerde de rust weer.