Elf doden bij protesten tegen Amerikaanse koranverbranding

De protesten begonnen vorige vrijdag in Mazar-i-Sharif, waar een woedende Afghaanse menigte zeven VN-medewerkers doodde. Twee van de slachtoffers werden onthoofd. Er kwamen ook zeven Afghanen om het leven. De Amerikaanse president Obama betreurde de doden en sprak van een afschuwelijke daad. De verbranding van de koran was volgens hem een daad van onverdraagzaamheid en fanatisme. “Maar als reactie daarop onschuldigen aanvallen en vermoorden is wraakroepend en een belediging voor de menselijke waardigheid”, zei hij. De VN zeggen intussen alle buitenlandse medewerkers in de stad voorlopig te hebben teruggeroepen naar Kaboel.

Zaterdag en zondag kwamen Afghanen ook in de steden Jalalabad, in het oosten van het land, en in het zuidelijke Kandahar, de geboorteplaats van de taliban, op straat. In Jalalabad werd de snelweg drie uur lang geblokkeerd en een pop in brand gestoken die Obama moest voorstellen. In Kandahar kwamen elf mensen om het leven, tien op zaterdag en een gisteren, toen een gasbus ontplofte. Ook in Kandahar probeerde de menigte het hoofdkwartier van de VN, in het westen van de stad, te bereiken. Dat lukte uiteindelijk niet. Onderzoeker, journalist en talibanexpert Felix Kuehn, die al vijf jaar in Kandahar woont, was getuige van de geweerschoten en de woedende menigte. “Alles liep heel erg snel uit de hand”, zegt hij in een telefoongesprek. “Typisch voor Kandahar, waar de spanningen de laatste tijd erg hoog oplopen en de veiligheidsdiensten erg trigger happy zijn.”

Hoe zijn de betogingen in Kandahar begonnen?

Felix Kuehn: “Dat is niet helemaal duidelijk. Plots hoorde ik zaterdag rond halftien ’s ochtends schieten in de stad, machinegeweer, en dat minutenlang. Later vernam ik dat het een spontane demonstratie was tegen de verbranding van een koran in de VS. Een menigte had zich verzameld en probeerde het VN-hoofdkwartier, in het westen van de stad, te bereiken. Onderweg staken ze van alles in brand: winkels, huizen, noem maar op. Veiligheidstroepen vuurden in het rond om de orde te handhaven. Verschillende winkels werden geplunderd en in brand gestoken. Onderweg trokken demonstranten ook een meisjesschool in de stad binnen en staken ze de schoolbus in brand. In het nabijgelegen ziekenhuis, dat de meeste slachtoffers opving, vertelden ze mij dat er tien doden waren en 84 gewonden. Deze ochtend (gisteren, AE) begon het opnieuw, met een demonstratie in het district Panjwayi die al snel ontaardde in geweld. Ook in de stad kwamen er opnieuw honderden op straat om naar het VN-hoofdkwartier te stappen. Ze werden tegengehouden door Afghaanse troepen. Een dode viel toen een gasfles ontplofte. Die zou in brand gestoken zijn door betogers.”

In Mazar-i-Sharif was niet duidelijk hoe georganiseerd de protesten waren. Wel werd gesproken over talibanelementen die betogers opruiden. Hoe zit dat in Kandahar, dat toch de geboorteplaats is van de taliban?

“Ik denk dat het hier vooral om spontaan protest ging. In Kandahar kwamen de mensen op straat nadat ze over de protesten in Mazar-i-Sharif tegen de verbranding van de koran hadden gehoord. Kandahar is een erg conservatieve streek waar niet geraakt mag worden aan de Koran en de islam. Veel van de betogers waren woedende jongeren die zich beledigd voelden. Maar dat is niet alles. Heel de stad staat al een hele tijd onder grote spanning. Enkele maanden geleden is hier het grote militaire offensief begonnen van de internationale troepenmacht om de streek terug te winnen op de taliban. Er zijn tienduizenden buitenlandse en Afghaanse militairen ontplooid in en rond de stad. Dat zorgt voor wrijvingen.

“Dan had je de afgelopen weken ook nog eens het nieuws van het Kill Team in het Amerikaanse leger (een groepje Amerikaanse soldaten dat voor de sport Afghaanse burgers doodde en daar foto’s van nam. De foto’s lekten uit en werden onlangs in verschillende media gepubliceerd, AE). Dat heeft hier erg veel kwaad bloed gezet en de bevolking tegen de buitenlanders en vooral de Amerikanen opgezet.

“Wat de rol van de taliban in de protesten betreft: dit is Kandahar, waar de taliban nog steeds leeft onder de plaatselijke bevolking en ook nog erg veel sympathisanten heeft. Wellicht zullen die bij de betoging ook wel taliban hebben meegelopen en de rest hebben opgestookt.”

Wat zullen de gevolgen zijn voor de buitenlandse troepen?

“Deze protesten zijn natuurlijk een duidelijk teken van hoe de plaatselijke bevolking de strategie van de internationale gemeenschap hier opvat. De doden die bij tijdens NAVO-operaties bij de burgerbevolking vielen, hebben de Afghanen vijandig gestemd. En nu komen daar nog eens koranverbrandingen en het verhaal van het Kill Team bij. Dit soort dingen helpt natuurlijk niet om de bevolking van de taliban af te keren en hearts and minds te winnen in de aanloop van een terugtrekking, die gepland is voor 2014.”