Mannen houden van wulpse decolletés
Roman. Bavo Claes trekt in Vijftig een wrang taalbouwsel op over vijftigers die de pedalen kwijt zijn én geobsedeerd blijven door vrouwenborsten.
De omroepsters zijn afgevoerd, maar de nieuwsankers nog niet. Misschien herinnert u zich nog zo'n toonbeeld van soliditeit: Bavo Claes. Zelfs bij de grootste wereldrampen vertrok de ideale schoonzoon geen spier én bleef hij gestaald in afstandelijkheid. Kom daar nu maar eens om bij al die journaallezers met hun verplichte portie meelevende mimiek.
De aimabele Claes, die in 2005 met pensioen ging, verraste in 1997 vriend en vijand met een literaire zijsprong: de voortreffelijk onthaalde roman Kraai, over een stervende vader. Achttien jaar later maakt hij een comeback met een knoert van een boek, waaraan gepriegeld is als aan een Zwitserse klok. Tot het mechaniek bijna stilvalt.
Taalbouwsel
Vijftig speelt zich af omtrent het jaar 2000 en werpt een licht op het bezwaarde bestaan van een aantal heerschappen die de kaap van de vijftig ronden. Midlifecrisissen, hoor ik u denken? Literair moeten er dan een paar alarmbellen afgaan. We hebben ze al zo vaak gehad: mannen die hun pik achternalopen, hun tragiek sublimeren én met een korzelige verzuurdheid hun leven en hun mislukkingen overschouwen. Al blijft het een dankbaar onderwerp, te zelden wordt er memorabele literatuur uit gebrouwen.
Claes maakt van Vijftig een taalbouwsel dat ontzag moet inboezemen. In katzwijm vallen voor zo veel stijlfiorituren, dat is wel het minste. Met de Van Dale in de aanslag stapelt Claes de woordcuriositeiten op. Helaas leidt dat tot enige steriliteit in zijn al te gemanicuurde zinnen, die wel eens slordigheden ("onder de ban van haar parfum"?) én stroeve Vlaams spreektalige wendingen bevatten.
Centraal staan twee in de media werkzame hoofdpersonages. Geen toeval, want zo kan Claes vrijuit deze biotopen op de slof nemen en rijkelijk putten uit eigen belevenissen, zonder een strikt autobiografisch parcours te volgen. Vincent Velings is de aalgladde tv-presentator van het praatprogramma Rechtuit. Sinds zijn vrouw omkwam bij een verkeersongeval rijgt de oversekste donjuan de avontuurtjes aan elkaar, volgens een ingewikkeld afwerkingsschema. Steeds is hij op jacht naar gewillige vrouwen. Maar wanneer hij bij de omroep langzaam de wacht wordt aangezegd én opdringend jong grut Seppe Ophalvens zijn plaats opeist, komt alles in een stroomversnelling.
Jan Cleyman is dan weer als krantenjournalist enigszins op een zijspoor gedirigeerd. Hij is "het soort man dat door de leugendetector ontmaskerd wordt, ook al heeft hij de moord niet gepleegd". Zijn huwelijk met boekhandelaarster Jo(hanna) is de uitdoving nabij en hij zoekt zijn heil bij een kunstzinnige naaktprentenverzameling, met de klemtoon op volumineuze boezempartijen. En hij bestrijdt zijn midlifecrisis met een Cadillac.
Claes laat de levens van Jan en Vincent naar elkaar toe wentelen, met een noodlottige afloop. Aan het eind rest een complete ravage. Maar echt spannend wil dit boek niet worden. Veel liever geeft Claes zich over aan ellenlange tableaus waarin allerlei wissewasjes én thema's breed worden uitgesmeerd. Over de macht van marketingstrategen en hun acolieten, verzameld in vreemde instituten als het Wereldonderzoeksbureau voor Systematische Diagnostiek in Consumentenproposities en Marketing. Over de 'zielenpijn' van de ouder wordende man. Over Humo-recensenten, gehekeld als 'taalmasturbators', die zinnen schrijven als "een motherfucker van een thriller waarin de schrijver volop in de stinkende ingewanden van la bête humaine graait". Over koffiekransjes, bruiloftsfeesten én de bekrompenheid van de middenstand. Over verbrokkelende huwelijken.
Vettige gedachten
Maar vooral over exquise lingerie, pronte decolletés, wulpse bustes, tepelhoven en andere mammologische obsessies: elk hoofdpersonage is bezeten van vrouwenborsten. Tja, mannen zijn "uit hoofde van hun kunne wellicht gepredestineerd tot vettige gedachten".
Zelf staat Claes ietwat monkelend aan de zijlijn, grinnikend bij wat hij allemaal opvoert, aanricht én gruwelijk laat ontsporen. Is Vijftig een satire, een schotschrift of een spotternij? Wrangheid en treurnis overheersen na 453 dichtbedrukte pagina's. De zielige mannen zonder ruggengraat komen er uiteindelijk allerminst fraai af in dit boek, dat kreunt onder zijn eigen topzwaarte.
Hier had vooral een strenge redacteur flink het snijmes mogen hanteren. Bavo Claes is en route enigszins het noorden kwijtgeraakt in zijn eigen roman.
Bavo Claes, Vijftig, Vrijdag, 453 p., 24,99 euro.