Diploma vader bepaalt je toekomst
Mits voldoende wilskracht kan de grootste sukkelaar president worden, zo luidt het credo van the American dream. 'Zeker niet altijd', zegt Bea Cantillon (Universiteit Antwerpen). 'Recent onderzoek toont aan dat zelfs het diploma van je vader je verdere toekomst bepaalt.'
Hoe lager het diploma van je vader, hoe groter het risico dat je later werkloos, ziek of een alleenstaande ouder wordt. Dat blijkt uit een studie van de Universiteit Antwerpen (UA) in tien landen, waarbij voornamelijk het effect van het opleidingsniveau en het beroep van vader werd onderzocht. Twee jaar lang kregen 4.000 gezinnen verschillende vragen voorgeschoteld.
Uit de resultaten blijkt dat het diploma en de job van je vader belangrijke implicaties hebben op je toekomst. "Ook in de Scandinavische landen zagen we dat", zegt Bea Cantillon, van het Centrum Sociaal Beleid in Antwerpen. "Dat is best opvallend, want die landen staan toch bekend als uitermate egalitair. Gelijke kansen staat daar hoog op de agenda en toch waren ook daar dezelfde mechanismen erg hardnekkig."
Cantillon zelf is helemaal niet verrast door de bevindingen. "De perceptie bestaat dat individuele keuzes doorslaggevend zijn. Dat als iemand maar hard genoeg zijn best doet, hij het kan maken. Mensen vergeten hoe langer hoe meer dat de sociale achtergrond determinerend is."
Ook socioloog Mark Elchardus (VUB) schrikt allerminst van de onderzoeksresultaten. Meer zelfs, hij vermoedt dat de sociale klasse de voorbije jaren steeds meer is beginnen doorwegen. "Al hebben we daar nog onvoldoende gegevens van. Sowieso bewezen eerdere studies al dat de invloed van het ouderlijk gezin op de verdere loopbaan erg belangrijk is."
Wat met die mensen die hun achtergrond van zich af weten te schudden en ondanks alles de successen aan elkaar rijgen? "Die bestaan", zegt Cantillon. "Maar dat zijn de uitzonderingen. Terwijl onze harde samenleving de mensen net aanspreekt op hun individuele verantwoordelijkheden. Succes heb je zogezegd te danken aan jezelf en aan de inspanningen die je hebt geleverd. De succesvolle mensen worden beloond, de onsuccesvolle gestraft. Terwijl het merendeel van de succesvolle mensen een pak bescheidener moet worden. Ze hebben dat namelijk in grote mate te danken aan hun verleden, aan hun sociaal en menselijk kapitaal."
Taak van de overheid
Cantillon hoopt dat dit onderzoek de overheid wakkerschudt. "De tradtionele welvaartsstaat is er niet in geslaagd het effect van sociale klassen weg te werken. Enerzijds moet de regering ambitieuzer zijn in het nastreven van gelijke kansen. Anderzijds moet ze bescheiden blijven in het uitwerken van maatregelen. De overheid moet beseffen dat dit een langzame beweging is. En dat je diegenen die er niet op eigen kracht in slagen, niet verantwoordelijk mag achten voor hun mislukking. Ze moeten volop inzetten op sociale bescherming en sociale herverdeling."