EU op ramkoers met Hongarije
De Europese Commissie dreigt Hongarije te zullen aanpakken vanwege een aantal maatregelen die 'niet stroken met onze democratische wetten en waarden'. Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter van de Commissie, maakt zich zorgen dat het land zijn zwaar bevochten vrijheid aan het verkwanselen is.
De verhoudingen tussen Brussel en de conservatieve regering van premier Viktor Orbán zijn al jaren gespannen. Timmermans heeft er op een persconferentie geen misverstand over laten bestaan dat het een optelsom is die de Europese Commissie nu tot actie aanzet. Het geduld met Orbán raakt op.
De belangrijkste steen des aanstoots is op dit moment een wet op het hoger onderwijs, die erop lijkt gericht korte metten te maken met de Central European University (CEU). Zij is opgericht door Hongaars-Amerikaans miljardair George Soros, een gezworen vijand van Orbán. De premier ziet de Engelstalige universiteit als een uit de Verenigde Staten afkomstig links bastion dat stemming maakt tegen zijn conservatief-nationalistische politiek.
De nieuwe onderwijswet bepaalt dat buitenlandse universiteiten als de CEU zich alleen in Hongarije mogen vestigen als zij ook een campus hebben in het land van herkomst, wat bij de CEU niet het geval is. Volgens Orbáns critici is deze bepaling niet meer dan een voorwendsel om sluiting van de universiteit af te dwingen. Timmermans zegt dat de Commissie onderzoekt of de wet niet indruist tegen de Europese afspraken over het vrije verkeer van diensten en de vrijheid van vestiging. Ook zal worden bekeken worden of de wet de academische vrijheid bedreigt.
Dialoog
Andere punten van Europese zorg zijn een ontwerpwet gericht tegen vanuit het buitenland gefinancierde ngo's; een nieuwe strenge asielwet die mogelijk niet verenigbaar is met de wetten van de Europese Unie; de bescherming van zwangere vrouwelijke werknemers; de situatie van de Roma-minderheid en de zogeheten 'nationale consultatie' onder het motto 'Stop Brussel'. In dat laatste geval krijgen 8 miljoen Hongaarse kiezers zes vragen voorgelegd die de regering zo heeft geformuleerd dat de antwoorden waarschijnlijk zullen beantwoorden aan het sentiment zoals verwoord in het motto. De Europese Commissie zal met een antwoord komen, stelt Timmermans.
Ultranationalistisch
De Commissie gaat nu de dialoog aan met de regering-Orbán. Als die geen bevredigende uitkomst heeft, dan kan eind deze maand besloten worden tot verdere stappen. Er is dan ook een Europese top. Orbán had tot nu toe de dekking van de Europese Volkspartij, waarin een aantal christendemocratische en conservatieve partijen zijn verenigd, waaronder Fidesz van Orbán. Maar vorige week liet EVP-voorzitter Manfred Weber zich zeer kritisch uit over de Hongaarse onderwijswet. "De vrijheid van denken, onderzoek en meningsuiting zijn de kern van onze Europese identiteit", zei hij.
De omslag bij de EVP liet zien dat niet alleen de Europese Commissie maar ook het Europees Parlement het gehad heeft met Orbán. Hij is inmiddels zeven jaar aan het bewind en vormt zijn land langzaam om tot wat genoemd wordt een 'niet-liberale democratie'. Zijn tweederdemeerderheid gebruikt hij om tegenkrachten, zoals het Constitutioneel Hof en kritische kranten, uit te schakelen en het kiessysteem naar zijn hand te zetten. Hij voert een conservatief, ultranationalistisch bewind, dat zich verzet tegen de komst van moslimvluchtelingen en buitenlandse invloed in het algemeen.
Mocht de Europese Commissie maatregelen nemen, dan wordt Hongarije na Polen het tweede land in Oost-Europa dat wordt aangepakt omdat het volgens Brussel Europa's democratische regels en waarden schendt.
Timmermans benadrukt dat het niet gaat om de politieke kleur van de Hongaarse regering: "Ik ben kleurenblind." Het gaat hem alleen om de bedreiging van de democratie. Hij vertelt hoe hij vroeger het communistische Hongarije bezocht. "Je voelde de onderdrukking en was enorm opgelucht als je terug was in Oostenrijk." Na de Koude Oorlog herwon Hongarije zijn vrijheid. Zij is dan ook iets om voor te strijden, besluit de EU-commissaris.