Ook gezinnen met een inkomen en zonder schulden belanden op straat

Een rondleiding door het appartement van de familie Nazim is snel afgelopen. Eén slaapkamer waar vier tieners in twee piepende stapelbedden elkaar 's nachts wakker woelen. In de hoek een kinderbedje voor hun zusje van zeven maanden. Meneer en mevrouw Nazim hebben een eigen kamer met stapelbed. Een kleine keuken, de eetkamer die dienst doet als salon. Hoge plafonds, krappe ruimtes. Op tafel een doos Dafalgan, binnen handbereik. Hij heeft veel zorgen, vertelt meneer Nazim, een tengere stille man van Pakistaanse origine met een ruggordel. Hij kwam naar België via politiek asiel, ging na acht jaar van opdienen aan de lopende band door zijn rug "Ik zoek al twee jaar naar een geschikte woning. De kinderen zitten nu in de examens, met vier in één kamer is niet goed." Hij haalt een stapel papieren boven, een vuist dik. Alle zoekertjes bewaart hij. "Met hoeveel zijn jullie? Zeven? Sorry, maximaal vier." Gesprekken met potentiële huisbazen worden meestal afgebroken na drie zinnen.

Nieuwe dakloze

Het gezin betrekt een van de acht noodwoningen van het Centrum Algemeen Welzijn in Antwerpen Noord. Op papier blijven mensen hier maximaal zes weken, het gezin Nazim gaat richting een half jaar. Ze zijn geen uitzondering. De middelen zijn er nochtans, de meubels ook. Een zuur gespaarde huurwaarborg op de rekening. Hun inboedel opgeslagen in een loods sinds ze hun vorige appartement moesten verlaten. Onbewoonbaar verklaard. "Vocht in de muren, gas en elektriciteit in zo een slechte staat dat het gevaarlijk werd. Onze huisbaas heeft toen een van de drie slaapkamers gerenoveerd. Die ene kamer werd weer bewoonbaar verklaard, en wij stonden op straat. We hebben dertien dagen op hotel gewoond. Toen was het geld op, nu zitten we hier vast."

De toevloed van dakloze gezinnen is zo groot dat de opvang niet kan volgen. Op drie jaar tijd is het aantal vragen rond woningnood bij het CAW van de stad ruim verdubbeld, van 781 naar 1.574. Dat cijfer dekt amper de lading, zegt Monique Gauquie van CAW Metropool. "Mensen zijn zo wanhopig dat ze bij alle mogelijke hulpdiensten om een woning vragen, de registratie kan niet meer volgen. Er is ook nog veel verborgen dakloosheid, mensen kloppen hier pas aan als het water hen echt aan de lippen staat. De nieuwe daklozen zie je niet op straat. Kinderen blijven naar school gaan, mensen naar hun werk. Ze trekken even in bij familie, tot het ook daar onhoudbaar wordt. In de zomer verblijven ze op campings, in de winter zoeken ze vakantiehuisjes op omdat de prijzen dan dalen. Dat zijn geen uitzonderingen, die verhalen horen wij elke week. We hebben hier een moeder met kind opgevangen die een tijdje een garage heeft gehuurd."

Alleenstaande mannen, mensen die problemen hebben met verslaving, opvoeding of werk: zo zag de doorsnee steunzoeker er tot voor kort uit. De gezinnen zijn nieuw, en met steeds meer. Een derde is autochtoon, de rest van vreemde origine. "Deze gezinnen hebben meestal een inkomen, en geen schulden. Hun enige probleem is dat ze geen dak boven hun hoofd hebben. Maar omdat ze dat dak niet vinden, stapelen nieuwe problemen zich op: met hun gezondheid, werk, de kinderen. We zijn echt problemen aan het creëren."

Tel uit je winst

In een veel te kleine notendop is dit het probleem: de vraag is veel te groot, het aanbod ontoereikend. En de stad groeit snel door migratie en gezinsuitbreiding: binnen tien jaar zijn er 100.000 nieuwe Antwerpenaren. Het wordt nog harder knokken om een kamer.

Het aandeel van particuliere eigenaars op de huurmarkt is geslonken van een kwart naar 18 procent, zegt Katelijn D'Hauwers, directrice van het Algemeen Eigenarensyndicaat. "De zelfstandige die investeerde in een paar appartementjes als aanvulling van zijn pensioen, is aan het uitsterven. Ondertussen heeft iedereen die het zich kon permitteren, een eigen woning gekocht. De huurders die overblijven, hebben vaak een zwakker inkomen. Huisbazen willen solvabele huurders, geen wanbetalers." Schepen van wonen Güler Turan (sp.a) wijst erop dat de huurprijzen sterker gestegen zijn in het onderste segment. De huurprijzen zijn niet te hoog, zegt D'Hauwers. "De inkomens zijn te laag."

Wie wel nog verhuurt, vindt drie kleine studio's interessanter dan één grote gezinswoning. Tel uit je winst. "De verplichte installatie van rookmelders, registratie van het huurcontract, het energieprestatiecertificaat: eigenaars worden niet meer gestimuleerd om te verhuren", zegt D'Hauwers. "Wie de investering wel doet, zoekt profijt." En de kleine zelfstandige vlucht naar roerend goed. "Ze investeren liever in gegarandeerde beleggingen dan in onzeker onroerend goed."

Kwaliteitsnormen zijn strenger, de controles ook. Vorig jaar verdwenen in Antwerpen ruim 1.700 adressen: onbewoonbaar verklaard. Meer dan 1.500 sociale woningen staan leeg wegens onveilig. De tijdelijk bedoelde noodopvang slibt dicht. "We zij niet meer ver verwijderd van opvang in tentenkampen en barakken. Alleen tweeverdieners met geen of weinig kinderen zijn veilig op de huurmarkt. Al de rest loopt het risico dakloos te worden."

10 jaar wachten

Er zijn nochtans veel sociale woningen in Antwerpen: 23.000, zo'n 11 procent van het patrimonium. Dat is het dubbel van het Vlaamse gemiddelde, en bijna tien keer zo veel als in de Antwerpse groene rand. "Het patrimonium is groot, maar verouderd. Als er één CO-dode valt, wordt een heel appartementsblok meteen ontruimd. De regels voor huisvesting zijn veel strenger dan op de privémarkt. Jongens en meisjes mogen bijvoorbeeld niet op één kamer slapen. Een gezin met twee kinderen heeft meteen drie slaapkamers nodig. En er zijn al zo weinig sociale woningen voor gezinnen. Voor hen kan de wachttijd oplopen tot tien jaar." En de lijst van 12.000 wachtenden groeit nog steeds verder aan.