Straks ook studenten naar dopingcontrole?

In een opiniebijdrage in de Nederlandse krant Het Parool vroeg dr. Huib van Dis van de Universiteit Amsterdam zich gisteren af wat universiteiten doen tegen 'studiedoping'. Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat één op de vier studenten 'psychostimulantia' gebruikt en dat 80 procent dat doet om studieprestaties te verbeteren. In Amerika is sprake van percentages van 5 tot 35 procent. Populairste middel in Nederland: Ritalin, een medicijn voor mensen met ADHD. Bij ons op de markt als Rilatine.

Zegt Van Dis, omdat bijwerkingen onder meer hoofdpijn, minder eetlust en depressieve stemming zijn: "Moeten instellingen voor hoger onderwijs studenten niet zelf voorlichten over deze vorm van studiedoping?"

'Leerpil'

We spreken dus over voorlichting, niet over 'dopingcontrole'. Wat ook al ooit geopperd werd. De laatste cijfers bij ons dateren van 2013. Toen bleek uit een onlinevragenlijst van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) bij ruim 19.822 studenten in Vlaanderen (en een steekproef van 2.375 studenten) dat ruim 5 procent stimulerende en slaap- en kalmeringsmedicatie nam. En dat Rilatine door honderden niet therapeutisch, maar wel als 'leerpil' werd gebruikt.

Oneerlijke concurrentie? Toch wel een beetje, vindt zelfs professor Peter Van Eenoo van de UGent en autoriteit inzake doping.

"Op korte termijn is er sprake van prestatiebevordering", zegt hij. "Met Rilatine bestrijd je vermoeidheid. Als je het enkel voor je laatste examen neemt, kun je langer doorwerken. En ben je dus allicht beter voorbereid. Professoren hebben ook de neiging om, als er hoger gescoord wordt, strenger te verbeteren. Dus wie een nacht doorwerkt en beter presteert, zorgt zo voor een impact op het algemene resultaat. Dat kan een verschil maken tussen wel of geen diploma. En dus later financieel."

Op lange termijn ligt dat anders: je kunt de vermoeidheid niet blijven uitstellen en dát is het punt van de Nederlandse professor.

Zegt ook Tom Evenepoel van de VAD: "Rilatine is een amfetamineachtige stof, die stimuleert op korte termijn. Maar gebruik op lange termijn zorgt voor uitputting. Helaas zijn jongeren, net als bij roken, minder dan volwassenen in staat die impact in te schatten. Door de prestatiedruk gaan ze voor snel resultaat. Het is onze taak hen daar bewust van te maken."

Meer dan, vindt Evenepoel, 'dopingcontroles' te organiseren. "Is er in de sport één positieve controle waar geen discussie over bestaat? Dat riskeert een welles-nietesspelletje te worden. Het belangrijkste is dat studenten gezond en op een eerlijke manier aan examens meedoen. Laat ons beter eerst sensibiliseren."

'Vraag over debat is legitiem'

Professor Luc Sels, sinds 1 augustus rector aan de KU Leuven, ziet dat ook zo. "We werken al nauw samen met de VAD ter preventie en via het MindMates-project zorgen we voor ondersteuning. Maar de bezorgdheid is terecht, en het debat of controle nodig is, is legitiem. Ik wil me deze week informeren over wat de universiteit kan doen en of we naar een nog beter toets- en examenbeleid kunnen gaan. Met nog meer permanente evaluatie die inspeelt op de geleidelijkheid. Zo zouden we nog meer preventief kunnen werken, zodat studenten niét de noodzaak voelen op het laatste moment naar middelen te grijpen."

Uitputtingsslag

Preventie dus. Controle is bijzonder moeilijk. "Ik heb jaren lesgegeven en lang 450 studenten mondelinge examens afgenomen. Zelfs voor professoren is dat een uitputtingsslag. Maar hoe ga je die 450 écht controleren? Ik denk trouwens dat de vergelijking met sport niet opgaat. Examens zijn geen competitie. Het gaat om slagen. Niet om 'de eerste' te zijn."

"Ideologisch zijn er wel argumenten pro dopingcontrole", vindt Peter Van Eenoo. "Maar praktisch zijn er veel tegen. Bij een steekproef ontsnappen altijd mensen. Zelfs in de sport controleren we nog te weinig. Het World Anti-Doping Agency (WADA) controleert jaarlijks wereldwijd 300.000 sporters over alle landen en sporten heen. Als je alle studenten aan universiteiten en hogescholen in Vlaanderen samentelt, zit je al aan 200.000. De kostprijs zou bijzonder hoog zijn.

"En stel dat je erin slaagt Rilatine uit te schakelen, dan komt het oude Captagon weer naar boven. Bovendien zou je, net als in de sport, plots een boel studenten krijgen die een medisch voorschrift zouden kunnen tonen. Controle lijkt me onhaalbaar."