Nieuw schilderij van Van Gogh ontdekt

Het Van Gogh Museum is formeel: Zonsondergang bij Montmajouris een werk van Vincent van Gogh. "We hebben onderzoek gedaan naar stijl, voorstelling, materiaalgebruik en context", zeggen Louis van Tilborgh en Teio Meedendorp, twee senior onderzoekers van het Amsterdamse museum. "Stilistisch en technisch gezien zijn er talrijke parallellen met andere schilderijen van Van Gogh uit de zomer van 1888." Ook microscopisch onderzoek en de analyse van de verfpigmenten onderschrijven de conclusie: dit werk is van Van Gogh.

Zomer 1888 verbleef de toen 35-jarige Van Gogh (1853-1890) in het Zuid-Franse Arles, waar hij zijn droom wilde realiseren: een grote kunstenaarsgemeenschap uit de grond stampen. Uiteindelijk zakte alleen Gauguin af naar Arles. Na enkele weken liepen de artistieke en persoonlijke meningsverschillen tussen de twee kunstenaars op tot een felle ruzie waarbij Van Gogh Gauguin met een scheermes bedreigde en daarna zijn eigen linkeroorlel afsneed.

Geworstel

Van Goghs verblijf in Arles was een periode van koortsige productiviteit. Hij schilderde er niet alleen veel - één werk per dag -, hij maakte er ook enkele van zijn beroemdste doeken: De slaapkamer, De zonnebloemen, Het gele huisen Caféterras bij nacht. Zijn periode in Arles wordt dan ook beschouwd als het hoogtepunt in zijn erg korte carrière.

In dezelfde maanden maakt de schilder het zopas ontdekte Zonsondergang bij Montmajour. Het is een kwalitatief sterk en vrij groot werk: 93 bij 73 centimeter. "Een ontdekking van dit kaliber is in de geschiedenis van het Van Gogh Museum nog nooit voorgekomen", zegt directeur Axel Rüger. "Het is al zeldzaam dat er een nieuw schilderij aan het oeuvre van Van Gogh kan worden toegevoegd. Bovendien is dit een scharnierstuk in zijn oeuvre."

Van Gogh had grote ambities met dit schilderij. Hij wilde er zich mee presenteren als 'dichter onder de landschapsschilders' en bleek diep teleurgesteld omdat hij naar zijn eigen idee bepaalde problemen niet overtuigend had opgelost. "Maar die spanning tussen droom en resultaat maakt dit stuk juist aantrekkelijk", zeggen Van Tilborgh en Meedendorp. "We zien Van Gogh hier zichtbaar werken, worstelen haast." Vanaf dit schilderij zou Vincent steeds pasteuzer en dikker gaan schilderen.

Hoogstwaarschijnlijk heeft Vincent dit doek geschilderd op 4 juli 1888 en is het nauw verbonden met een serie prachtige pentekeningen van dezelfde plek, die hij in de daaropvolgende week maakte. Op 5 juli schrijft hij in een brief in het Frans aan zijn broer Theo: "Gisteren was ik bij zonsondergang op een stuk hei vol stenen, waar heel kleine, verwrongen eiken groeien, in de achtergrond een ruïne op de heuvel, en korenvelden in de vallei."

De vlakte waar hij schilderde is de zogeheten Crau, de ruïne is die van de abdij van Montmajour, enkele kilometers ten noordoosten van Arles. Zowel de vlakte als de abdij bestaat nog steeds.

Vincent stierf op 29 juli 1890 in Auvers nadat hij zich twee dagen daarvoor in de borst had geschoten. Na zijn dood kwam Zonsondergang bij Montmajour in de collectie van broer Theo terecht. Die gaf het schilderij het nummer 180, een getal dat nog altijd op de rug van het doek staat. Het werd één jaar later verkocht en kwam via via in een Noorse collectie terecht. In de loop van de jaren 1990 had het Van Gogh Museum het werk al eens onderzocht en toen als niet authentiek afgedaan, onder meer omdat het niet gesigneerd is. Inmiddels zijn de onderzoekstechnieken sterk verfijnd en is het schilderij twee jaar lang onderzocht.

Het is niet de eerste keer dat een nieuw werk Van Gogh opduikt. In maart vorig jaar werd onder een bloemstilleven in het Kröller-Müller Museum in Otterlo een tafereel met twee worstelaars ontdekt, een studie die Van Gogh in zijn Antwerpse periode had gemaakt en later had overschilderd. Ook dat bloemstilleven is inmiddels een authentieke Van Gogh.

Zonsondergang bij Montmajour is vanaf 24 september een jaar lang in het Van Gogh Museum in Amsterdam te zien. www.vangoghmuseum.nl