Meningen van een clown over een clown

Gaston Berghmans is gestorven. Mijn eerste gedachten gaan naar familie en vrienden die hem voortaan zullen moeten missen. Maar er is meer gestorven dan een mens alleen. Er is een Vlaams icoon gestorven. Gaston Berghmans was de grootste naoorlogse komiek van Vlaanderen. Hij dook op in de variététheaters en leefde voort als variétéartiest op televisie. Toen het variété ook op televisie uit de mode raakte, toonde Gaston Vlaanderen zijn uitzonderlijk talent als acteur. Hij schitterde in tientallen rollen, in honderden sketches en zorgde voor duizenden lachen van een miljoenenpubliek.

Gaston is deze week in feite voor de tweede keer gestorven. Hij stierf de eerste keer toen Leo Martin overleed in 1993. Dat zijn naam in één adem genoemd wordt met Leo, komt vooral omdat beiden het perfecte, klassieke clownsduo vormden. Leo als de aangever, in vaktermen de 'witte clown' genoemd, en Gaston als de afwerker, de zogenaamde 'august'. Ze deden samen wat van komieken verwacht werd: mensen doen lachen. Lachen met zichzelf en lachen met anderen.

Berghmans was bijzonder geliefd bij het Vlaamse publiek. Toch had hij zijn succes niet cadeau gekregen. Vlaamse komieken staan immers helemaal onder in de pikorde van zowel de schone als de dramatische kunsten. Een humorist moet elke keer opnieuw zijn eigen meesterwerk schrijven en presenteren. Met het publiek recht voor de neus en de lach als ultiem oordeel. Gaston is heel oud moeten worden om van iedereen waardering te oogsten. Vlaanderen is niet goed in het lauweren van zijn helden. Dat is heel jammer. Ik zie het bij sportgala's en televisiesterren waar de uitreiker belangrijker is dan de gelauwerde. Waar de prijswinnaar vooral gerelativeerd moet worden en zichzelf moet wegcijferen.

Vlaanderen heeft nooit geleerd zijn helden te eren. Daarom ben ik blij dat er de voorbije paar dagen ongegeneerd de loftrompet gestoken wordt over Gaston Berghmans. Ik werd vooral getroffen door de reactie van collega Jacques Vermeire. "Komieken werken niet samen", zei hij. "Ze hebben elk hun eigen stijl. Gaston en ik werden tegen elkaar uitgespeeld door de media en als we elkaar dan eens zagen, dan lachten we daarmee. Mijn bewondering voor hem is heel groot." Heel herkenbaar.

Ik was twaalf jaar toen ik Gaston live zag optreden tijdens een revue. Ik was al langer gefascineerd door de lach, maar op dat moment voelde ik voor het eerst het charisma van een groot komiek op een podium. Die eerste indruk heeft altijd standgehouden. De laatste keer dat ik Gaston zag, wandelde hij door mijn straat. Arm in arm met zijn echtgenote. Hij straalde mildheid uit, liefde en humor.

Met het sterven van de volkskomiek sterft ook een stukje van de ziel van Vlaanderen.