Terug van weggeweest: de betoging met geweld
De nationale betoging tegen het regeringsbeleid knoopt aan met de grote manifestaties uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. In getalsterkte, maar helaas ook in de gewelddadige escalatie op het einde.
En toen ging het mis. Na één uur, bij de ontbinding van de nationale vakbondsbetoging aan het Brusselse Zuidstation, ontaardde aan de nabijgelegen Hallepoort een kat-en-muisspelletje tussen een paar honderd heetgebakerde manifestanten en de politiediensten in rellen. Die zouden, met wisselende intensiteit, nog tot de vooravond voortduren. Voertuigen werden in brand gestoken, minstens 24 gewonden moesten worden afgevoerd, na een finale charge van de ordediensten.
Nog bepalender dan die aanzienlijke materiële en fysieke schade is de impact van die escalatie op de beeldvorming. Met het verstrijken van de dag verdreven beelden van brandende voertuigen het algemenere beeld van de vreedzame en vooral massale manifestatie die eraan voorafging. Die kanteling in de perceptie viel eerst in de sociale media goed waar te nemen. Met opmerkelijke aandrang stuurden sympathisanten van regeringspartijen N-VA en Open Vld beelden van de rellen rond. "Geweldplegers identificeren, oppakken & voor rechtbank brengen aub. Foto's genoeg", tweette Vlaams Parlementslid Annick De Ridder (N-VA) bijvoorbeeld.
De eersten om te beseffen dat geweld slechte reclame is, waren de vakbonden zelf. Zowel ABVV, ACV als ACLVB distantieerde zich uitdrukkelijk van de rellen. "Wij zijn zelf het slachtoffer van deze relschoppers", treurde de woordvoerster van ABVV. "Ook letterlijk, want ons eigen kantoor is aangevallen door de hooligans. Wij veroordelen het geweld. Het is doodjammer dat onze boodschap verstoord is. Dit is begonnen met wat havenarbeiders maar de betoging is geïnfiltreerd door anarchistische hooligans, met als enige doel keet schoppen." Voor het liberale ACLVB hebben geweldplegers "geen plaats in een vakbond".
Zelfde boodschap bij het ACV. "Wij veroordelen alle vandalisme en geweld. Dit discrediteert een waardige betoging van 120.000 mensen." Van die 120.000 zal een grote meerderheid de escalatie in de marge wellicht niet eens zelf opgemerkt hebben. Ook zijzelf hebben pas op internet of op tv gezien dat er iets goed fout ging bij het einde.
Het is erg lang geleden dat een massamanifestatie uit de hand is gelopen in dit land. Een kleinere particuliere betoging van studenten, landbouwers, brandweer of metallo's bij een bedrijfssluiting durft al eens te escaleren, maar voor massabetogingen met geweld moet je toch al teruggaan naar de jaren zestig of zeventig.
Leuven Vlaams
Toen, in de hoogdagen van de 'contestatie', waren gewonden aan het eind van een betoging juist heel gewoon. En dat was ook helemaal geen syndicaal privilege. Bij de verschillende 'Leuven Vlaams'-betogingen in de periode 1966-'68 vielen telkens verschillende gewonden. Dat was ook het geval bij de Vlaamse Marsen op Brussel in het begin van de jaren zestig.
Uitzonderlijk vielen toen ook dodelijke slachtoffers. Dat was het geval bij de gewelddadige betogingen tegen de eenheidswet in 1961 in Brussel en Wallonië, waarbij in totaal drie doden en meer dan honderd gewonden vielen, en bij de charge van de rijkswacht tegen betogende mijnwerkers in Zwartberg (twee doden) in 1966.
Paradoxaal genoeg zou je kunnen stellen dat dit uitzonderlijke geweld, hoe betreurenswaardig ook, het uitzonderlijke belang van de nationale betoging juist nog meer in de verf zet. Het is alleszins lang geleden dat met zo'n intensiteit en kwantiteit gedemonstreerd is voor politiek-economische eisen in dit land. Het is erg uitzonderlijk dat 120.000 mensen op straat komen op een weekdag voor een betoging die niet gepaard gaat met een nationale staking.
Vast twistpunt
De nationale betoging tegen de regering-Michel lokte drie keer zoveel volk als die tegen het sociaal-economische beleid van Di Rupo begin vorig jaar, en zelfs meer volk dan die tegen het Generatiepact van Paars in 2005, toen er wel een algemene staking was. Tegen het Sint-Annaplan van de regering-Martens kwamen in 1986 dubbel zoveel betogers in het verweer, maar dat was op een zaterdag.
Schaadt het geweld de boodschap van de betogers? "In de wetenschappelijke literatuur is dat een vast twistpunt", zegt politicoloog Ruud Wouters (UA), gespecialiseerd in protestbewegingen. "Wat is het meest effectief? Een disruptieve manifestatie die de orde verstoort? Of een actie die een zo breed mogelijk publiek probeert te charmeren? Beide types van protest hebben al resultaat opgeleverd, en mislukkingen. Dat de kans van de vakbonden nu verkeken is, kan je niet zomaar besluiten."