Bijna onkies hoe Vlaamse politici Spaanse conflict importeren
Guy Verhofstadt is fractieleider van de liberalen in het Europees Parlement en oud-premier.
Afgelopen week zijn we getuige geweest van een merkwaardig schouwspel. Eurosceptici en nationalisten die zij aan zij op de barricaden stonden en in heilige verontwaardiging vroegen: waar is Europa om de Catalaanse kwestie op te lossen? U weet wel: dat Europa dat zich volgens hen niet mag inlaten met de Poolse regering die de rechtsstaat met de voeten treedt en onder meer het grondwettelijk hof muilkorft. Datzelfde Europa dat niet het recht heeft Viktor Orban te corrigeren, die om de haverklap ngo's laat binnenvallen en die even gemakkelijk buitenlandse media als buitenlandse bedrijven buiten pest. Nu moet dat verfoeide Europa er dus wel staan?
Ja, het geweld door de guardia civil, op instructie van de regering in Madrid, was niet alleen strategisch dom. Het was in de eerste plaats moreel verwerpelijk. Ik kan er evenwel met mijn verstand niet bij dat premier Rajoy al tien jaar zijn deur op slot houdt en weigert te dialogeren met de Catalanen. Dat is onbegrijpelijk dat hij niet praat met de gemeenschappen in zijn land.
De andere zijde in het conflict: de Catalaanse separatisten gaan ook niet vrijuit. Ze hebben een farce van een referendum georganiseerd waarbij er geen kieslijsten waren en men gewoon thuis wat stembiljetten kon afdrukken. Een prachtig democratisch instrument werd zo omgesmeed tot een politiek wapen.
Spanje moet conflict zelf oplossen
Welke rol moet Europa nu spelen? Het is duidelijk dat Europa moet tussenkomen als het Europees Verdrag met de voeten wordt getreden (zoals in Polen en Hongarije), als er Europees geld mee gemoeid is (zoals in Griekenland), of als onze politieke en handelsbelangen manu militari worden gedwarsboomd. Maar een conflict tussen twee gemeenschappen in een Europees land moet 'Brussel' niet altijd oplossen. Kan 'Brussel' vaak niet oplossen.
Om het voor de nationalisten in ons eigen land diets te maken: als de Belgische regering morgen het grondwettelijk hof buitenspel zet of Europees geld nodig heeft om haar economie te redden, heeft Europa al het recht een inbreukprocedure - en nog veel meer - op te starten. Maar Europa houdt zich best zo ver mogelijk van onze communautaire conflicten, zoals bijvoorbeeld het geval was in de faciliteitengemeenten. De Raad van Europa heeft zich er ooit mee willen moeien en de Vlaamse regering heeft dat toen terecht van de hand gewezen. Spanje moet dit communautaire conflict in de eerste plaats zelf proberen op te lossen. Als het met Baskenland gelukt is, zal het ook met de Catalanen lukken.
Het is in die zin bijna onkies te noemen hoe sommige Vlaamse politici dit Spaanse conflict importeren. Als de Turkse gemeenschap hetzelfde zou doen, zouden diezelfde politici als eerste staan toeteren dat dit onaanvaardbaar is.
Pas als de escalatie - die van twee kanten komt - verder oploopt in plaats van afneemt, moet Europa meer doen dan de stille diplomatie die het nu voert tussen Brussel, Madrid, Barcelona en ondertussen ook het erg bezorgde Bilbao. Premier Rajoy moet beseffen dat Europa vraagt om dringend de guardia civil terug te trekken en een dialoog op te starten. Het Spaanse grondwettelijk hof heeft nu geoordeeld dat de zitting van het Catalaanse parlement op maandag geschorst moet worden. Het is nu aan Madrid om verantwoord met deze beslissing van de rechtbank om te gaan en ze niet te gebruiken om de situatie te laten escaleren. Men kan niet regeren tegen de wet in, men kan niet regeren zonder de wet, maar het is zo mogelijk nog meer waar dat men kan niet regeren met de wet alleen.
De Catalaanse separatisten moeten ophouden de spanningen verder op te poken door de onafhankelijkheid uit te roepen op basis van een defect referendum. Ze wisten maar al te goed dat de meerderheid van de Catalanen niet zou komen opdagen (60 procent) omdat ze tegen afscheiding zijn en ook omdat het referendum ongrondwettelijk was verklaard. De Catalaanse regering moet nu toch ook inzien dat hun zaak enkel misbruikt wordt door de anti-Europeanen.
Ik weet dat we goed moeten oppassen met het geven van lessen, maar als ik als Vlaming en Belg dan toch een suggestie aan Spanje zou mogen doen, is het deze: ga voor een federaal Spanje in een federaal Europa.