Breivik houdt absurde smeekbede
'Iedereen is tegen mij, alleen op eigen kracht ben ik overeind gebleven.' Zo probeerde Anders Behring Breivik de rechtbank te overtuigen zijn gevangenisregime te verlichten. Hij zou als een 'dier' zijn behandeld. 'Het was menselijker geweest om me neer te schieten.'
Na de pleidooien van advocaat en landsadvocaat op dinsdag, kreeg Breivik op dag twee van zijn zaak tegen de Noorse staat zelf de ruimte om te spreken in de rechtbank van Skien. Dat deed hij, 2,5 uur lang.
Iedereen moest het ontgelden: de gevangenisdirecteur, de 'extreemlinkse media', het systeem als geheel. Zijn bewakers zouden zo sadistisch zijn en de Noorse justitie zo wraakzuchtig dat hij op het punt stond te breken. "De staat wil me doden met deze isolatie", aldus Breivik. "Zelfs de sterkste mensen kennen grenzen."
Zijn betoog maakte het tot een moeilijke dag voor de nabestaanden, die zich hebben verenigd in de Steungroep 22 juli. "We hadden gehoopt dit af te kunnen sluiten, maar hij krijgt vrij spel", zegt Helge Kolstad (72). Zijn zoon overleefde het bloedbad op Utøya, maar worstelt nog altijd met de psychische gevolgen. Kolstad: "Wat me dwarszit, is dat Breivik de hem geboden kans misbruikt om zijn ideologie uit te venten. Het zou moeten gaan over zijn isolatie. Ik had gehoopt dat de rechter hem daar meer op zou aanspreken."
Rechter Helen Andenæs Sekulic en de verzamelde journalisten zagen een ideoloog die zichzelf vergeleek met Nelson Mandela en de Ierse bevrijdingsbeweging IRA. Hij bezwoer niet langer gewapend op te willen treden, en te willen kiezen voor het democratische pad. Zou hij vrijkomen, dan zou hij iedere dag met een grote Noorse vlag gaan demonstreren voor het parlement. Tegelijk zei hij een overtuigd nationaalsocialist te zijn. Uitsluitend het lezen van Hitlers Mein Kampf had hem op de been gehouden.
De rechter verklaarde aan het begin van de zitting Breivik te zullen onderbreken bij 'politieke' uitspraken, maar liet hem vervolgens grotendeels begaan. Op sommige momenten vroeg ze zelfs door. Wat hing Breivik voor religie aan? Antwoord: "Als ik bid, bid ik tot (de noordse oppergod, VK) Odin."
'Paradise Hotel'
Hij eiste bezoek te mogen ontvangen van geestverwanten. De isolatie had hem hoofdpijn, depressies en slapeloze nachten bezorgd. Op kalme toon voerde hij aan onder dwang microgolfovenmaaltijden te hebben moeten eten van het Noorse merk Fjordland, "en iedereen weet dat dat erger is dan waterboarding". Dat hij mettertijd was gaan houden van de Noorse realityserie Paradise Hotel, bewees volgens hem dat hij mentaal afgleed.
De enige die Breivik met dat rookgordijn van slachtofferschap en zelfbeklag overtuigde, was hijzelf. "Voor ons zijn dit onbedoelde grappen, het is moeilijk te zien of het hem ernst is", zei gerechtspsychiater Henning Verøy. "Dit toont de narcist in hem. Hij zet zichzelf neer als slachtoffer."
Psychiater Randi Rosenqvist, als hoofd van een driekoppig team belast met het inschatten van Breiviks mentale toestand, getuigde 's middags dat ze geen verband zag tussen Breiviks isolatie en zijn mentale toestand. "Iedereen heeft weleens hoofdpijn." Volgens haar is Breivik niet psychotisch, maar lijdt hij aan milde persoonlijkheidsstoornissen.
Vrijdag is de laatste hoorzitting. Wanneer de rechtbank uitspraak doet, is nog niet bekend.