Nederland is het noorden kwijt

Zes miljard euro besparen, dat is nergens een simpele klus. Maar in het Nederland van vandaag lijkt de opdracht toch nog net iets lastiger dan elders.

Zo is er, om te beginnen, de economie. Een aantal cijfers laten zien dat Nederland nog een stuk zwaarder dan buurlanden België en Duitsland onder de crisis te lijden heeft. Om slechts twee cijfers te noemen: de werkloosheid stijgt in Nederland aanzienlijk sneller dan hier, terwijl de koopkracht er anders dan hier al drie jaar na elkaar aan het dalen is.

Ondertussen heeft het er alle schijn van dat de VVD van premier Rutte en, in zeker niet geringere mate, zijn coalitiepartner PVDA, daar een grote prijs voor moeten betalen. Beide regeringspartijen hebben er, om het zacht uit te drukken, al wat beter voorgestaan.

Nog maar een jaar geleden waren VVD en PVDA als de grote overwinnaars uit de verkiezingen gekomen. De VVD had 41 zetels gehaald, ofwel 10 meer dan bij de vorige stembusgang. Al even opmerkelijk was het succes van de PVDA, de socialistische partij die onder het voorzitterschap van Diederik Samsom verrassend 38 zetels had weten te veroveren. De grote verliezer was toen Geert Wilders en zijn rechts-populistische PVV, die tevreden moesten zijn met slechts 15 zetels.

Het contrast met de jongste resultaten van Maurice De Hond, professioneel opiniepeiler, kon moeilijk groter zijn.

Volgens de peiling van De Hond is de PVV immers met zeer ruime voorsprong de populairste Nederlandse partij van dit ogenblik. De neergang van VVD en PVDA is zeker niet minder spectaculair. De VVD van Rutte zou in een jaar tijd meer dan de helft van zijn aanhang verloren hebben, en stranden op 19 zetels. Nog pijnlijker is de val van de PVDA, die zou wegzakken naar een historisch dieptepunt van 10 zetels.

Voor de twee regeringspartijen is het natuurlijk niet meteen de beste uitgangspositie om aan een grote besparingsoefenig te beginnen. Maar het kan natuurlijk altijd nog lastiger.

Mark Rutte moet er de komende dagen immers in slagen om voor elke besparingsmaatregel ook buiten zijn coalitie een draagvlak te vinden. Dat komt omdat de maatregelen ook moeten worden goedgekeurd door de Eerste Kamer, een instelling waavan de leden al een jaar eerder, tijdens een andere verkiezing, werden verkozen. En het geval wil dat VVD en PVDA in die die Eerste Kamer niet over een meerderheid beschikken.

Gevolg is dat Rutte de komende dagen en weken een zeer ingewikkelde puzzel moet leggen, en wel in een klimaat waarin de bevolking heel duidelijk geen zin heeft in zeer ingewikkelde puzzels.

Val van de regering

"Rutte zal voor elke maatregel een andere partner moeten gaan zoeken", zegt Bert Wagendorp, schrijver en editorialist bijDe Volkskrant. "Voor de hervorming van de arbeidsmarkt en de versoepeling van de ontslagregeling zal hij bijvoorbeeld steun zoeken en vinden bij D66(links-liberale parij, JdP). Maar dan stuit hij op het probleem dat hij hier geen steun voor zal vinden bij coalitiepartner PVDA, of het moest zijn dat die partij er iets anders voor in de plaats krijgt. Iets anders waar Rutte dan weer een draagvlak voor zal moeten vinden bij een andere partij én zijn eigen achterban.

Eigenlijk staan zowel VVD als PVDA hier voor een bijna onmogelijke opdracht. Dat ze het niettemin nog zo goed met elkaar kunnen vinden, heeft te maken met de wetenschap dat het alternatief, een val van de regering, allicht nog erger zou zijn. Zowel VVD als PVDA staan, gezien hun resultaten in de peilingen, niet echt te springen om nieuwe verkiezingen. De gedeelde angst voor verkiezingen zorgt voor een band die opmerkelijk innig is."

Waar Rutte en Samsom beiden op hopen, zegt Wagendorp, is economisch herstel. Hij sluit niet uit dat die hoop gerechtvaardigd is. "Hier en daar zie je wel wat lichtjesaan het eind van de verschillende tunnels. Bovendien kan het allemaal geweldig snel keren."