'Politie gebruikt buitensporig geweld'

Op 19 juli wordt Rachid* om 6 uur 's ochtends gewekt door gebonk op de voordeur. Een paar tellen later staan er minstens zeven zwaarbewapende politieagenten in zijn huis, hun machinegeweer in de aanslag. Hij wordt hardhandig meegenomen voor verhoor naar het bureau van de federale politie. Daar wordt hij geslagen en uitgescholden voor 'smerige Arabier' en 'vuile terrorist'. Na verhoor blijkt het om een vergissing te gaan. Rachid is niet de gezochte terrorist.

Het is een van de getuigenissen in het rapport van de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch over ons land. Onder de titel 'Reden tot bezorgdheid' waarschuwt de organisatie voor excessief optreden van de politiediensten in de nasleep van de terreuraanslagen in Parijs en Brussel.

Human Rights Watch heeft 26 gevallen onderzocht, waarbij de verdachten of hun advocaten stellen dat politiemensen beledigende opmerkingen maakten of hen hardhandig aanpakten. In tien gevallen zou er sprake zijn van buitensporig geweld, waarbij slachtoffers klappen kregen of bijvoorbeeld tegen auto's werden gesmakt.

"We beschikken over te weinig gegevens om te zeggen dat het hier om structureel geweld gaat", zegt Nadim Houry, expert terreurbestrijding bij Human Rights Watch. "Toch zijn er te veel voorbeelden om ze weg te wuiven als geïsoleerde gevallen. Dit is ernstig, want het versterkt het wantrouwen tegenover de politie, zeker bij de moslimgemeenschap. De polarisatie in de samenleving wordt hierdoor aangewakkerd."

Schade terugvorderen

Binnenlandminister Jan Jambon (N-VA) erkent dat de politie niet onfeilbaar is. "Agenten staan onder grote druk, dan kunnen er fouten worden gemaakt", zegt zijn woordvoerder Olivier Van Raemdonck. "Maar we moeten elk incident onderzoeken." Hij wijst erop dat slachtoffers nu al de schade veroorzaakt door de politie kunnen terugvorderen. "Misschien moeten we dat wat duidelijker maken." Ook pleit Jambon al langer voor meer diversiteit binnen de politie.

Daarnaast neemt het rapport een hele reeks antiterreurmaatregelen op de korrel die het afgelopen jaar zijn ingevoerd. Het gaat onder meer over het afnemen van paspoorten voor wie in Syrië wil gaan vechten of het strafbaar maken van het indirect aanzetten tot haat of geweld. "Het zijn vage wetten. Ze zetten de deur open voor misbruik", stelt Nadim Houry.

Wat hem het meest stoort, is de eenzame opsluiting van terreurverdachten. Zowat 35 mensen zitten 23 uur per dag in een isolatiecel, sommige van hen al meer dan tien maanden lang. "Dat is een wrede, onmenselijke en vernederende behandeling, die kan neerkomen op foltering."

Justitieminister Koen Geens (CD&V) benadrukt dat alle wetten tot stand zijn gekomen met het grootste respect voor de mensenrechten en privacy. Hij laat weten dat de gevangenen in eenzame opsluiting wel degelijk recht hebben op bezoek en een dagelijkse wandeling. Er komt daarnaast ook een nationaal mensenrechteninstituut, dat toekijkt op onze grondwaarden.

Sinds 9/11

Human Rights Watch is vooral bekend van veldwerk in conflictgebieden. Sinds de aanslagen van 11 september 2001 onderzoekt de organisatie ook de impact van de strijd tegen terreur op de fundamentele rechten in westerse landen. "We trekken aan de alarmbel", zegt Houry. "Maar België heeft de instrumenten om hieraan te werken. Zo is het positief dat er geen noodtoestand is ingevoerd."

► 8

* Rachid is een schuilnaam