Cowboy-activisten of mormoonterroristen?
Al drie dagen houden Ammon en Ryan Bundy met gewapende activisten het Malheur Natuurpark bezet in de Amerikaanse staat Oregon. Het is niet de eerste keer dat de VS de mormonenfamilie Bundy leren kennen.
Over een besneeuwd welkomstbord van het Malheur National Wildlife Refuge in Princeton, Oregon hangt netjes een Amerikaanse vlag gedrapeerd. Even bedrieglijk zachtmoedig klinkt de stem van Ammon Bundy, leider van de activisten die het bezoekerscentrum van het natuurpark in het noordwesten van de VS sinds zaterdag bezet houden.
Met zijn hoed en peper-en-zoutkleurige baard ziet de veertigjarige Ammon Bundy er uit als een typische cowboy in een typische cowboyregio. In Oregon is de pioniersgedachte van de Far West nooit ver weg. "Wij hebben het op niemand gemunt", verzekert Bundy. "Wij roepen alle patriotten op om naar hier te komen."
Hoeveel 'patriotten' gehoor hebben gegeven aan de oproepen die Bundy verspreidt via Facebook is onduidelijk. Zeker is wel dat er wapens zijn. De medestanders van de Bundy's zijn extreemrechtse militieleden. "Wij zijn bereid hier te sterven", zei een van hen aan een lokale krant. Tot daar de cowboyromantiek.
De gewapende bezetting is een uitloper van een vreedzame betoging in de naburige stad Burns, uit solidariteit met vader en zoon Dwight en Steven Hammond. De Hammonds moesten zich gisteren weer in de gevangenis aanbieden om de rest van hun vijfjarige celstraf uit te zitten, nadat ze al eerder in 2012 kort gedetineerd waren, na een veroordeling voor brandstichting. Vader en zoon, twee ranchers, moeten hun straf uitzitten omdat ze in 2001 en 2006 een stuk land in staatsbezit in brand gestoken hadden. Een 'tegenbrand' om een bosbrand tegen te houden, volgens hun aanhang; een poging om wildstroperij te verbergen, volgens hun critici.
Wapen van tirannie
De Hammonds, 73 en 46 jaar oud, hebben zichzelf via hun advocaat gedistantieerd van de bezetting, maar voor de familie Bundy was hun zaak niettemin een inspiratie voor een bezetting "die zolang blijft duren als nodig is". Het bezette park wordt "een wapen van tirannie genoemd". De Bundy's en aanhang willen het natuurgebied onteigenen van de staat en teruggeven aan families die ooit zelf van overheidswege onteigend zijn.
Kenmerkend is dat daarmee blanke pioniersfamilies bedoeld worden en niet de Paiute-indianenstam, die oorspronkelijk op de plek woonde. Veel rechten hebben mensen van een ander ras niet in de wereld van de Bundy's. Over "de neger" vroeg vader Cliven Bundy zich in The New York Times in 2014 af "of hij wel beter af is met staatssteun dan in slavernij? Ze aborteren hun kinderen, ze sturen hun jongemannen de cel in, omdat ze nooit geleerd hebben katoen te plukken."
Veel steun voor hun baldadige actie lijken de Bundy's niet te krijgen in Harney County. Toch tikt de roep om landherverdeling tegen een zere zenuw in een dunbevolkte regio met veel (blanke) armoede. In de westelijke helft van de VS bezit de federale staat een zeer groot deel van het land, wat vele op autonomie beluste ranchers een doorn in het oog is. In Oregon is 55 procent van de grond in staatshanden.
Niet dat de Bundy's uit de buurt zijn. Hun roots liggen zuidelijker, in Nevada, waar vader Cliven een meloenkwekerij en veebedrijf houdt. Al in april 2014 kwam het nabij de Bundy-ranch tot een confrontatie tussen Cliven, zijn zonen Ammon en Ryan plus aanhang en ambtenaren van het Bureau of Land Management, de federale dienst voor landbeheer. Die wilde de veestapel van de Bundy's in beslag nemen, omdat Cliven weigerde een opeenstapeling van duizenden dollars aan boetes te betalen voor het laten grazen van zijn kudde op staatsgrond, zonder rechten te betalen. Een gewapend treffen werd enkel vermeden omdat de ambtenaren rechtsomkeert maakten. Sindsdien bezit de familie een zekere faam in militiekringen, omdat ze de Vijand, met name de staat, het hoofd geboden hebben.
Sekte
De Bundy's zijn militante mormonen, een sektarische splinterbeweging die de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen volgt. Stamvader Cliven overziet een familie met vijftig kleinkinderen. Zoon Ammon is genoemd naar een belangrijk figuur uit Het Boek van Mormon. Vader en zoon zeggen inspiratie voor hun verzet tegen de staat te vinden in hun geloof. "Ik heb de Heer gevraagd wat te doen. Ik had hulp nodig en Hij heeft ze me gegeven. De Heer is niet blij met wat gebeurd is met de Hammonds", verklaarde Ammon bij een bijeenkomst in Harney County. Ook onder hun gewapende aanhang zitten nogal wat mormoonse fundamentalisten. Een van hen laat zich kapitein Moroni noemen, een symbolische naam van een gewapende krijger uit het Boek van Mormon.
Onschuldig is al dat wapengekletter niet. Extremistische milities, al dan niet religieus geïnspireerd, zijn de belangrijkste bron van binnenlands terrorisme in de VS. In 1992 vielen drie doden bij een schietpartij met militanten in Ruby Ridge, Idaho. Bekender is de dodelijk afgelopen bezetting in Waco, Texas, waarbij 76 doden vielen, voornamelijk sekteleden van de Branch Dividians. Ook Timothy McVeigh, de man achter de aanslag in Oklahoma City (1995, 168 doden) was een militielid.
Het fenomeen van de blanke milities, vaak racistisch geïnspireerd en bevolkt met gedesillusioneerde militaire veteranen, is weer in opmars sinds het presidentschap van Barack Obama. Er zouden er nu zo'n duizendtal actief zijn in de VS, een verdubbeling tegenover 2009.