Financiering baart kunst

De nood voor aanvullende cultuurfinanciering, buiten overheidssteun om, is groter dan ooit. Daarom lanceert Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld) nieuwe maatregelen uit zijn Witboek, die hij gisteren voorstelde aan de sector. Gatz wil een Cultuurbank lanceren, waar kunstenaars rentevrije of rentearme leningen kunnen aangaan voor projecten. Ook wil hij de tax shelter-regeling, die nu bestaat voor de filmindustrie, uitbreiden naar de podiumkunsten.

Maar de mogelijkheid voor private financiering van cultuurprojecten bestaat al veel langer. In 2006 lanceerde toenmalig minister Bert Anciaux (sp.a) Cultuurinvest, een investeringsfonds dat door de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) beheerd wordt. Culturele ondernemingen kunnen daarbij aankloppen voor een lening of kunnen vragen om mee in het kapitaal te stappen.

Cultuurinvest voldoet echter al jaren niet aan de verwachtingen. "Het zorgt voor bepaalde impulsen, maar draait onder niveau", geeft Gatz toe. Daarom dat Cultuurinvest momenteel zowel door zichzelf als door een externe commissie tegen het licht worden gehouden. De resultaten van die evaluaties zijn nog niet bekend, maar met de Witboek-voorstellen wil Gatz anticiperen op de resultaten.

"Cultuurinvest werkt met hoge bedragen: de ondergrens voor een lening was 50.000 euro. Bij de Cultuurbank kunnen individuele kunstenaars ook een rentevrije lening tot 7.000 euro krijgen, of een rentearme lening voor middelgrote projecten, tussen 7.000 en 100.000 euro." De portefeuille van de Cultuurbank zal, net zoals die van Cultuurinvest, beheerd worden door PMV.

Koen Kennis (N-VA), de voorzitter van de raad van bestuur van de PMV, wil in verdere gesprekken met Gatz de nieuwe voorstellen uitklaren, maar erkent wel dat Cultuurinvest "te weinig investeringsvragen ontvangt." De vraag is hoe je dat verklaart. "Het ligt niet aan zichtbaarheid of aan een onduidelijke werking", meent Kennis, al tast hij in het duister over waar het wél precies misgaat.

Een ander verhaal klinkt bij Kennis' voorganger, Clair Ysebaert. "In de sector zelf is het bestaan van Cultuurinvest te weinig doorgedrongen. En ook de werking was niet helemaal duidelijk. Men ging er nog altijd vanuit dat het een vorm van subsidies betrof, terwijl het de bedoeling was om cultuurondernemingen op gelijke voet te behandelen met andere bedrijven die kapitaal nodig hebben. Telkens we dat uitlegden, werd er toch even met de ogen geknipperd."

'The Times They Are A-Changin''

Maar de tijden zijn veranderd, vindt Gatz. "Toen Bert Anciaux Cultuurinvest lanceerde, was er weinig nood aan zo'n fonds, simpelweg omdat er meer geld via subsidies beschikbaar was." De tijd is rijp voor een mentaliteitswijziging, als het van de minister afhangt. "Voor mijn voorgangers was aanvullende financiering geen kernopdracht, maar nu kun je niet zonder. Dat vraagt een mentaliteitswijziging, ja. En dat gebeurt niet in twee weken. Maar ik wil voldoende instrumenten voorzien om het nut van die nieuwe manier van denken duidelijk te maken."

Daarbij wordt steevast benadrukt dat het om aanvullende financiering gaat: het is niet de bedoeling dat kunstenaars geen subsidies meer ontvangen. Daarom dat de sector zelf wel oren heeft naar Gatz' voorstellen. "Stappen als deze moeten nu eenmaal gezet worden", vindt Felix De Clerck, algemeen directeur van Kunstenpunt. "Maar er moeten ook omkaderende maatregelen komen. Want de kennis en kunde om zo'n investeringen te verkrijgen, ontbreekt nu nog te vaak bij cultuurorganisaties."

Wordt het dan wel haalbaar voor kunstenaars om winst te maken en zo'n lening terug te betalen? "Daar kun je geen algemene uitspraken over doen: de Cultuurbank zal geval per geval moeten beoordelen", denkt Stefaan De Ruyck, directeur van het Gentse kunstencentrum Vooruit en voormalig kabinetschef van Anciaux. "Maar een goed businessplan is al langer noodzakelijk, ook voor een subsidie-aanvraag. Enkel de terugbetalingsfactor is nieuw."

Dat het rendabiliteitsdenken nu plots de overhand zou nemen op artistieke inhoud, daar gelooft De Clerck niet in. "Wie enkel commercieel denkt, zal investeerders net afschrikken. Want wie geld wil pompen in kunst en cultuur, heeft wel degelijk oog voor de artistieke waarde. Anders zou je evengoed in patatten kunnen investeren."

Gatz wil zowel de Cultuurbank als de tax shelter voor podiumkunsten vanaf 2017 werkbaar maken, maar dat zal nog de nodige voeten in de aarde hebben. Want in de huidige wetgeving komen enkel nv's in aanmerking voor de tax shelter, waardoor zowat het hele gesubsidieerde veld van vzw's wordt buitengesloten.

"Dat is absurd", geeft Gatz toe. "Maar binnen de federale regering is er al eensgezindheid om een wijziging door te voeren, daar wordt voor de zomer nog voor gestemd."