'C'est une belle limousine, quoi'

interview met hervé niquet, dirigent van het concert spirituel

Parijs / Van onze medewerker

Rudy Tambuyser

Vanavond zijn Hervé Niquet en zijn Concert Spirituel te gast in deSingel in Antwerpen. Ze brengen een programma mee dat helemaal is opgehangen aan de muziek van de Parijse zeventiende-eeuwer Charpentier. In het najaar leidt Niquet het paradepaardje in het programma van het Festival van Vlaanderen in Brussel en Gent. Redenen genoeg voor een praatje met de man.

We ontmoeten hem in de Eglise Val de Grâce in Parijs, een barok meesterwerk dat haast nooit voor het publiek toegankelijk is, maar waar Niquet dezer dagen repeteert ter voorbereiding van een concertvierdaagse. Niquet houdt van praten, maar vooral van zingen. Hij is van nature ook een 'chef' - "wat heerlijk dat niemand van u rookt", zegt hij aan tafel, op die manier de ober vertellend dat hij de asbakken maar beter wegneemt. Hij is het liefst zelf aan het woord, al was het maar om onzin te vermijden.

Hoe ziet het programma er voor zaterdag (vanavond) uit?

Hervé Niquet: "Er is de Messe pour Mr. Mauroy van Charpentier, en er is het Te Deum. De hoofdmoot is zeker de Messe. Het is het belangrijkste geestelijke stuk van Charpentier en de langste mis uit de Franse literatuur. We beperken ons dan ook tot enkele uittreksels: Kyrie, Gloria, Agnus Dei, Sanctus. Charpentier was hier echt op het hoogtepunt van zijn kunnen. Het Te Deum kent iedereen van de openingsfrase (Niquet zingt de Eurovisie-deun die we ons herinneren van het songfestival, RT). Het is ook een hoogtepunt, maar dan van het utilitaire en flamboyante. C'est une belle limousine, quoi. Het schittert aan alle kanten, is intelligent en virtuoos. Het wordt vaak met grote groepen gedaan, maar dat laat de virtuositeit en het intellectuele genie van deze muziek niet aan de oppervlakte komen. Ik beperk bewust de bezetting: vijf solisten, acht tuttizangers en vijftien instrumenten, zoals bij Charpentier.

"De virtuositeit die de musici hier aan de dag moeten leggen is echt ongelooflijk. Vergelijk het met de architecturale virtuositeit van de koepel waarin we net stonden: met deze muziek is het precies hetzelfde. Ze is massief, door de typische akkoordentechniek van de barok, maar de uitwerking is echt verbluffend."

Charpentier heeft vier Te Deums geschreven. Waarom kiest u uitgerekend dit?

"Dat heeft met de bezetting te maken. Er zijn twee Te Deums die vier stemmen en basso continuo vragen. De grote groep die voor de Messe meekomt, maakt ze tot een minder goede keuze, maar we hebben ze al gedaan. Het derde Te Deum is voor dubbel koor en dubbel orkest. Dat was niet mogelijk, maar we brengen het wel in 2004, wanneer de driehonderdste sterfdag van Charpentier wordt herdacht. Er bleef dus eentje over, dat ook nog eens heel bekend is."

U hebt Concert Spirituel in de jaren tachtig opgericht...

"In september vieren we onze vijftiende verjaardag. We hebben alle kinderziekten dan ook achter de rug."

Kinderziekten?

"U weet wel: beginnen, een groep worden, onze plaats in het veld zoeken. Een goede leidraad vastleggen.

"De groep is vooral beslagen in Franse muziek. Zeker de geestelijke Franse muziek brengen we vaak, om verschillende redenen. Het is repertoire waarvan ikzelf heel veel hou. Het behandelt dezelfde stof als de opera, maar er zijn geen regisseurs, diva's, danseressen, decors of kostuums. Wanneer je een Grand Motet speelt, heb je evengoed verschillende personages, maar de dirigent is regisseur. Dat is interessant.

"Ik wil aantonen dat het ook met weinig muzikanten mogelijk is om immense muziek op een immense manier te brengen. Eigenlijk verkies ik gewoon precisie boven dikte. In barokmuziek is dat vaak veel doeltreffender."

Concert Spirituel doet Purcell, Bach, Italiaanse dingen, maar is toch onversneden Frans. Hoe zit het eigenlijk met die bekende muzikale bon goût? Bestaat die nog of is het een mythe geworden?

"Nee, zeker geen mythe. Let wel: die zogezegde goede smaak komt neer op een beperkt aantal perfect begrijpelijke richtlijnen. Zanger Peter Harvey had bijvoorbeeld maar weinig woorden nodig om die helemaal te beheersen. Sommigen begrijpen het echter nooit. Dat geldt ook voor recentere muziek. Ravel en Debussy zijn voor nogal wat Duitse dirigenten gewoon taboe. Ze vinden het nauwelijks muziek.

"Er zijn wel degelijk dingen die tot de verschillen tussen naties of mensen terug te brengen zijn. Ze zijn moeilijk te benoemen, maar ze zijn er wel."

Terwijl, zeker voor musici, de wereld toch alsmaar kleiner wordt?

"Ik reis veel en ik kan je vertellen dat de mensen, misschien precies daarom, die verschillen nodig hebben. Ik kom voor symfonische orkesten om Franse muziek te spelen en ze schotelen me een McDonald's-klank voor. Dat kun je - met enkele sleutels, hoe persoonlijk ook, als ze maar goed geformuleerd zijn - in orde brengen. In Franse muziek willen de mensen een Camembert ruiken. De mondialisering is overal, maar dat mensen die mondialisering in een bepaald opzicht niet moeten, is duidelijk. Met de muziek is het niet anders."

U bent zanger.

"Ik ben het geweest, ja (lacht)."

Helpt dat als dirigent van barokmuziek?

"Zeker, en niet alleen in barok. In opera's, latere muziek, Poulenc, Chabrier, wat dan ook. Voor mij is het zingen een onschatbaar stuk gereedschap bij het dirigeren. Je 'zingt' in tien seconden wat je met woorden niet eens gezegd krijgt."

Zijn zangers vaak niet op voorhand al verdacht bij instrumentalisten?

"Er zitten bij de zangers natuurlijk ook onmogelijke karakters, diva's en divo's. Ik heb gewerkt met een orkest in Luzern. De orkestleden waren gewoon gelukkig om me te horen voorzingen. Je hoort de klank ook meteen veranderen. Zingend ben je duidelijk en spreek je het orkest persoonlijk aan. Ook om met zangers te werken is het uiteraard een grote hulp."

Hoe staat u tegenover 'nieuwe muziek'?

"Ik hou van dat waarvan ik hou (lacht). Ik heb met het VRO bij jullie Milhaud en Duruflé gedaan. Heel mooi. Muziek die me aanspreekt, me emotioneert, daar hou ik van, ook als ze nieuw is. Wat me enerveert, is de bepaalde soort van jonge componisten die moeilijk en intellectueel willen doen, vaak heel laatdunkend doen over de traditie, het liefst zo sarcastisch mogelijk zijn en voor de rest hun vak niet beheersen. Een componist moet zijn ambacht en zijn plaats kennen. Dan hou ik van zijn muziek."

Concert Spirituel o.l.v. Hervé Niquet brengt werk van Charpentier. Vanavond om 20 uur in deSingel in Antwerpen. Kaartjes: 7 tot 24 euro. Tel. 03/248.28.28. Info: www.desingel.be.

Voorliefde voor Frans

Hervé Niquet was in een vorig leven zanger, onder meer in La Chapelle Royale, het Franse koor van Philippe Herreweghe. Vijftien jaar geleden vond hij de tijd rijp voor een eigen ensemble: met Concert Spirituel - in overeenstemming met zijn eigen 'geestrijkheid' naamgegeven - begon hij een ontdekkingstocht door barok en renaissance, met een voorliefde voor de Franse muziek van de zeventiende en achttiende eeuw. Sinds enkele jaren is het ensemble een vaste waarde in het alsmaar uitdeinende oudemuziekwereldje. (RT)