Vliegt oorlogsmisdadiger met fluwelen pen levenslang in cel?

Na een proces dat zes jaar heeft geduurd, zal het IJT vandaag het vonnis vellen. Radovan Karadzic zelf heeft nooit blijk gegeven onder de indruk te zijn van het proces tegen hem, noch van de vraag tot levenslang. In zijn slotpleidooi heeft hij onschuldig gepleit en de vrijspraak van dit door hem niet erkende tribunaal gevraagd. Volgens hem voert Den Haag een politiek showproces tegen hem.

Van de massamoord in de enclave Srebrenica in 1995 zegt hij niets te weten. Toen zijn bijna achtduizend moslimjongens en -mannen vermoord door Servische soldaten. Die stonden onder de leiding van generaal Ratko Mladic, die eveneens bij het IJT terechtstaat en die later zal worden gevonnist.

Ook hij pleit onschuldig en zegt niets te maken te hebben met het bloedbad dat quasi onder de ogen van Nederlandse VN-blauwhelmen is aangericht. Mladic' plaatsvervanger, Zdravko Tolimir, is al in 2012 tot levenslang veroordeeld voor zijn aandeel in de massacre van Srebrenica.

Nog steeds volksheld

Karadzic is er zich zeer goed van bewust, evenals Mladic trouwens, dat hij door veel Serviërs als een nationale held wordt beschouwd omdat zij moslims doden niet als een misdaad beschouwen. Eerder deze week nog werd in de Republika Srpska (het Servisch-talige deel van de staat Bosnië-Herzegovina) in een studentenhome de slaapzaal naar Karadzic genoemd. Op de gedenkplaat wordt hem hulde gebracht. Bij de inwijdingsplechtigheid waren zijn vrouw en dochter aanwezig, die het ook voortdurend over de onschuld van hun echtgenoot en vader hebben. In zijn vroegere woonplaats, het skioord Pale in de Bosnische bergen, wordt Karadzic vandaag nog openlijk vereerd als een groot man en politicus.

Voordat hij in de politiek ging en leider van de Bosnische Serviërs werd, was Karadzic arts en psychiater. Hij publiceerde ook dichtbundels, die zelfs vandaag nog redelijk goed verkopen. In 1992 werd hij de eerste president van de Republika Srpska, toen hij al leider was van de SDS, de Servische Democratische Partij.

Zijn opvolgster als president van de Bosnische Serviërs, Biljana Plavsic, is in Den Haag al eerder voor oorlogsmisdaden veroordeeld. Ze zat van 2003 tot 2009 in de gevangenis, maar is dan vervroegd vrijgelaten. Plavsic leeft sindsdien in Belgrado, niet eens in de anonimiteit want ze verschijnt vaker in het openbaar. Van haar is bekend dat ze Radovan Karadzic op het vlak van Servisch nationalisme helemaal niet radicaal genoeg vond.

Bosnische Oorlog

Radovan Karadzic werd in 1945 in Petnjica in Montenegro geboren, een van de deelrepublieken van de eenheidsstaat Joegoslavië. Zijn vader Vuk was lid van de Cetniks, een Servische extreem-nationalistische militie die toen al Servië van alle vreemde invloeden wilde zuiveren. Het is dat gedachtegoed dat hem al als jongeman heeft gevormd.

In de jaren 1960 ging hij in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië-Herzegovina, wonen en studeren. Hij werd arts en psychiater en ging nog verder specialiseren aan universiteiten in Denemarken en de Verenigde Staten. Hij ging na zijn studies aan de slag in het Koseva-kliniek in Sarajevo en nadien in een ziekenhuis in Belgrado.

In 1983 kwam hij een eerste keer in opspraak, nadat hij overheidsgelden had verduisterd om voor zichzelf een riant huis te laten bouwen. Voor die fraude zat hij bijna een jaar in de gevangenis, maar via zijn vele relaties werd hij vervroegd vrijgelaten.

Hij heeft als schrijver verschillende dichtbundels gepubliceerd, maar besloot uiteindelijk om in de politiek te gaan. In 1988 werd hij medestichter van de nieuwe nationalistische partij SDS, die streed tegen het uiteenvallen van de Joegoslavische Federatie.

Andere republieken wilden zich wel afscheiden van Belgrado, maar Karadzic en de SDS eisten dat de door Serviërs bewoonde gebieden in Bosnië en Kroatië bij Servië zouden worden gevoegd.

Dat gebeurde niet, maar Joegoslavië viel wel uiteen nadat de ene na de andere deelrepubliek zich afscheidde en de onafhankelijkheid uitriep. Met Karadzic als stuwende kracht riepen de Bosnische Serviërs in 1992 de Republika Srpska uit, die nooit door iemand erkend werd. De nationalistische en fanatiek religieuze Radovan Karadzic (Servisch-orthodox) werd de eerste president van deze kunstmatige creatie.

De Bosnische Serviërs hadden in 1992 al de beschikking over een eigen leger onder leiding van generaal Ratko Mladic, de medebeklaagde van Karadzic. Het duo vormde de politieke en militaire top van de Bosnische Serviërs. Ze begonnen meteen aan de omsingeling en lukrake beschieting vanuit de bergen van de hoofdstad Sarajevo.

In en rond Sarajevo vielen minstens twaalfduizend dodelijke slachtoffers, van wie de grote meerderheid burgers waren.Sarajevo kon zich nauwelijks verdedigen en Mladic veroverde zelfs nog grote delen van noordelijk en oostelijk Bosnië-Herzegovina. Sindsdien spreekt men van de Bosnische Oorlog, die van 1992 tot 1995 duurde, en die duidelijk de bedoeling had om etnische zuiveringen door te voeren.

Het trieste hoogtepunt vormde het bloedbad in de moslimenclave Srebrenica en het plaatsje Potocari in juli 1995, waar bijna achtduizend moslims op bevel van Karadzic en Mladic werden uitgemoord. Beiden worden in Den Haag hiervoor politiek en militair verantwoordelijk gehouden.

Karadzic slaagde erin om dertien jaar ondergedoken te leven en uit de handen van het gerecht te blijven. Maar op 21 juli 2008 werd hij in Belgrado van een stadsbus geplukt en uitgeleverd aan het IJT. Vandaag zal blijken of hij vele jaren en misschien zelfs de rest van zijn leven in de gevangenis zal moeten doorbrengen.