'Als je de stuurknuppel in handen hebt, doe je met die Boeing wat je wilt'

Brussel

Eigen berichtgeving

Douglas De Coninck

De eerste reconstructies, gisteravond op CNN, maakten toch al enkele zaken duidelijk. De vier vliegtuigen stegen iets voor acht uur 's ochtends (Amerikaanse tijd) vrijwel gelijktijdig op in Boston, Newark en Washington. In zeker twee gevallen zagen de verkeersleiders de toestellen op hun radars bijna exact een half uur later van hun koers afwijken. De vliegtuigen zijn dus gelijktijdig - en klokvast - gekaapt. Dat laat toe te vermoeden dat de daders geen onderling contact zochten en enkel een afgesproken tijdstip hadden: 8.30 uur.

Maar wat is er in dat cruciale halfuur in de cockpit gebeurd? Hebben de passagiers op zeker ogenblik geweten dat ze hun dood tegemoet vlogen? In één geval was dat zeker zo. In vlucht 93 van United Airlines, die zijn 'doel' zou missen en neerstorten in de buurt van Pittsburgh, slaagde een passagier erin zich op te sluiten in het toilet en per gsm de politie in Westmoreland te bellen: 'We are being hijacked! We are being hijacked!' Wellicht was er aan boord op dat ogenblik grote verwarring, want de politieman die het telefoontje aannam verklaarde gisteren dat hij enkele seconden later al "een explosie" hoorde.

Over wat er zich aan boord van de drie andere vluchten afspeelde, is weinig of niets bekend. Verkeersleiders zochten contact met de piloten, maar kregen geen antwoord. De hoop van de speurders is nu gevestigd op bandopnamen van de gesprekken tussen piloten en copiloten en tussen de cockpit en het cabinepersoneel. Mogelijk bevinden die banden zich ergens tussen het puin in New York en Washington. Een zegsman van de FBI zei gisteren te hopen "dat we daarop wel de stemmen van de kapers kunnen horen". Dat zou misschien al een idee kunnen geven over hun nationaliteit en hun motieven.

In Belgische pilotenkringen viel gisteren alvast één bijna-zekerheid op te tekenen: "Het eerste wat de kapers hebben gedaan, is piloot en copiloot elimineren. Zij hebben zelf de stuurknuppel overgenomen, dat staat vast. Het is uitgesloten dat een burgerpiloot met een pistool op het achterhoofd zelf tegen het World Trade Center aan zou knallen. Je kunt dat trouwens afleiden uit het feit dat dat ene toestel zijn doel niet bereikte en neerstortte. De enige verklaring die daarvoor te bedenken is, is een vechtpartij in de cabine."

De piloten praten off the record en hebben daar een goede reden voor. Wereldwijd volgen piloten om de twee jaar een verplichte bijscholing over hoe om te gaan met vliegtuigkapers. De inhoud van de cursussen is universeel. Ze worden in ons land georganiseerd door het Bestuur der Luchtvaart. "Je wordt voor en na gefouilleerd, je mag niet één papiersnipper meenemen, zelfs geen potlood", legt een Sabena-piloot uit. "De inhoud van de cursus is top secret, en dat is maar goed ook." Het ligt dan ook in niemands bedoeling de inhoud van de cursussen te openbaren, maar één ding weten onze gesprekspartners wel: "Voor het scenario zoals zich dat gisteren afspeelde, bestaan richtlijnen. Maar die kunnen natuurlijk alleen worden toegepast op voorwaarde dat de piloot nog leeft."

Een collega: "De piloot zal onder alle omstandigheden het maximale doen om het verlies aan levens te beperken. Een van de eerste dingen die hij bijvoorbeeld zal proberen, zodra hij weet dat de kapers het toestel willen doen neerstorten, is ongemerkt alle kerosine lozen. Te oordelen aan de vuurbal die ik op tv zag, is dat gisteren niet gebeurd. Hij kan nog tientallen andere dingen - stiekem - doen, maar die geheimen openbaren we liever niet."

Maar eens de kapers de piloten hebben uitgeschakeld, volgt toch nog het moeilijkste? "Helemaal niet. Ze kunnen de cockpit hebben afgesloten. Als zij dat willen, komt niemand er nog in, ook het cabinepersoneel niet. Acht kapers, reken twee per vliegtuig, kunnen hebben volstaan. Dan is het gewoon een kwestie van naar New York te vliegen en tegen het World Trade Center aan te knallen. Dat houdt niets in. Het moeilijkste aan het besturen van zo'n passagiersvliegtuig is opstijgen en landen. Zodra je in de lucht zit, heb je genoeg aan wat kennis en ervaring die je kunt opdoen door op je pc wat te oefenen op een Flight Simulator, die je tegenwoordig - voor haast elk vliegtuigtype - in elke computerwinkel kunt kopen. Je moet natuurlijk wel goed ziek in je hoofd zijn, maar dat was hier dus blijkbaar het geval."

Kan de verkeersleiding dan niets doen om zo'n vliegtuig te stoppen, of om op de een of andere manier het het roer over te nemen? "Neen. Iedereen is machteloos. De kamikazepiloot is baas. Eens je de knuppel in handen hebt, doe je met die Boeing wat je wilt."

Gisteren rezen grote vragen over de veiligheid op de Amerikaanse luchthavens. Hoe is het mogelijk dat terroristen vrij aan boord kunnen gaan en daar blijkbaar ook wapens tevoorschijn kunnen toveren? De veronderstelling dat de daders vuurwapens bij zich hadden, bleek gisteravond echter steeds minder evident. CNN berichtte hoe haar eigen gewezen gastcommentator Barbara Olsen, die aan boord was van de Boeing die op het Pentagon zou neerstorten, net daarvoor kans zag haar man te bellen per gsm. Olsen vertelde dat de daders "alleen messen en papiersnijders" bij zich hadden.

Als dat klopt, blijkt de "moeder aller aanslagen" achteraf al meteen minder omslachtig dan de ravage in New York en Washington doet vermoeden. Luchtvaartdeskundigen waren er gisteravond als de kippen bij om erop te wijzen dat metaaldetectoren en eindeloze controles van bagage zinloos zijn als er weinig of geen controle bestaat op het veelal laaggeschoolde personeel dat instaat voor bagage, catering en reiniging aan boord. De Britse luchtvaartexpert K. Daly insinueerde dat "de wapens" langs de grond aan boord moesten zijn gebracht "door medeplichtigen". Naarmate uren verstreken, bleek "de moeder aller aanslagen" steeds simpeler in elkaar te zitten. Gewoon een kwestie van een paar gekken te vinden en de klokken gelijk te zetten.

Een daderprofiel volgens Belgische piloten: - 'De piloten zijn onmiddellijk geëlimineerd' - 'Acht kamikaze-kapers kunnen al hebben volstaan' - 'Daders hebben wellicht eerst wat geoefend op een pc'