'België komt voor ons niet langer op de eerste plaats'

Amper acht maanden geleden werd hij uit het niets minister van Financiën. Vandaag is Geens (55) niet meer weg te denken uit de Wetstraat en CD&V. Net voor het partijcongres werd de gewezen advocaat en hoogleraar gebombardeerd tot lijsttrekker voor de Kamer in Vlaams-Brabant. Tussendoor verkocht hij het resterende overheidsbelang van 25 procent in Fortis aan BNP Paribas. "Ik ben in het verleden als advocaat bij veel grote transacties betrokken geweest. Maar dit was anders. Nu moest ik zelf beslissen waar de lat lag."

Op premier Elio Di Rupo (PS) na - "die zwijgt als het graf" - was niemand in de regering op de hoogte van het dossier. "Niet eenvoudig. Ik heb geen reden om mijn collega's te wantrouwen en omgekeerd ook niet. Maar als er op het einde van de rit een collega is die niet akkoord gaat, dan zit je wel met een probleem."

De verkoop werd niet overal even enthousiast onthaald.

"In zulke omstandigheden is er altijd kritiek. In Frankrijk zal men zeggen dat er te veel is betaald en in België vindt men het te weinig."

Econoom Paul De Grauwe noemde het een slechte zaak voor de Belgische staat.

"Toen ik minister werd, heb ik me voorgenomen mij niet te veel aan te trekken van wie wat zegt. Anders hou je dit vak niet vol."

En lukt dat?

"Steeds beter. Niet dat ik niet constructief met kritiek wil omgaan, maar als politicus kan je nooit iedereen behagen."

U stoort zich niet aan kritiek in de pers?

"Och, ik evolueer. U zal mij heel zelden een journalist weten opbellen. Als je ziet met welke kritiek een jonge topsporter moet leven, dan hebben wij een gemakkelijk vak. Neem bijvoorbeeld voetballer Maxime Lestienne die zijn vriendin in de hotelkamer had toegelaten. Wat die over zich heen heeft gekregen.

"Maar ik heb ook een gevoelige kant. Het is niet leuk om zaken te lezen die helemaal niet kloppen."

Wat heeft u geraakt?

"Het dossier over bonussen voor bepaalde bankiers vond ik heel vreemd. Daaruit heb ik geleerd dat je op een gegeven moment niet op kan tegen de perceptie. We hadden op dat moment tijdens de gesprekken tussen de regeringspartijen een goede oplossing voorgesteld. Dat werd vervolgens naar de pers gelekt. En tenzij ik mijn kabinet wilde afvallen, wat ik nooit zal doen, heb ik het verhaal in al zijn nuances proberen uit te leggen. Maar dat passeerde niet. In dit dossier was ik te goeder trouw, echt waar. Toch moest dat absoluut met de grond gelijkgemaakt worden. Men kon blijkbaar niet om met de oprechtheid waarmee ik dat heb aangepakt. De volgende keer zal ik dat dus anders moeten doen."

Slaapt u daar slecht van?

"Nee. Ik slaap altijd goed. Maar toen heb ik twee dagen geen kranten gelezen. Ik wilde gewoon niet meer weten wat jullie schreven."

Vindt u het echt vreemd dat veel mensen problemen hebben met het toekennen van bonussen in banken die door de belastingbetaler overeind zijn gehouden?

"Ik begrijp dat mensen daar heel veel moeite mee hebben. En ik ben ook niet voor bonussen. In mijn vroeger advocatenkantoor zijn er nooit uitgedeeld omdat ik er gewoonweg niet in geloof.

"Maar soms krijg je met een heel specifiek geval te maken. Neem nu Karel De Boeck. Die doet het als CEO bij Dexia uitstekend. Maar wat als die zou wegvallen? Wat als we geen opvolger vinden? Ik kan het toch moeilijk zelf gaan doen? In zo'n geval zou ik alles doen om iemand zonder bonus aan te nemen. Maar die wereld zit wel nog op een bepaalde manier in mekaar. Nu veroorzaakte het feit dat, in situaties die de EU toestaat, uitzonderlijk iets mogelijk zou zijn, een enorme storm. Er komt wellicht een moment waarop men zal geloven dat dit niet kwaad bedoeld was. Dat men eerst moet luisteren vooraleer in woede of toorn te ontsteken.

"Degenen die een logica zoeken in een debat over wat mensen verdienen, zullen altijd falen. Er is geen enkele reden waarom een minister zoveel meer verdient dan een onderwijzer. Ik ben in mijn leven een keer geopereerd. Een goede nachtverpleegster op de spoedafdeling is voor veel mensen belangrijker dan een minister."

U doet dit wel graag?

"Ja, ik doe dit heel graag. Alle jobs die ik al gedaan heb, deed ik graag."

Op tv glundert u na elke zin die u uitspreekt.

"Ik heb ooit les gekregen van een filosoof, een jezuïet, die me geleerd heeft dat er vier momenten zijn waarop je één bent met jezelf. Dat klinkt heel filisofisch, maar in mensentaal gaat het over ogenblikken waarop je jezelf vergeet. Die momenten zijn het spel, de esthetische ervaring, het geluksmoment - bijvoorbeeld als je met je vrouw naar een prachtige zonsondergang kijkt - en ten slotte de religieuze ervaring. Die laatste heeft niet iedereen, de drie andere wel.

"Het spel is er dus een van. Spreken is voor mij een deel van het spel. Er is geen moment waarop ik mezelf zo vergeet als wanneer ik spreek. Niet voelen dat je moe bent, dat het pijn doet, dat je nog veel moet lezen, dat je nog drie voordrachten hebt. Al heeft jezelf vergeten tijdens een tv-interview ook gevaarlijke kantjes (lacht hartelijk)."

Is politiek voor u een spel?

"Spel is geen verkeerd woord. Een spel ernstig nemen is een van de mooiste dingen die een mens kan doen. Het is een hogere vorm van bezigheid. Onderhandelen is een spel dat heel mooi is als het met elegantie gepaard gaat. Het is de biljartbal over en weer spelen, soms over de band, soms driebanden. Uren met een tegenspeler van hoog niveau dollen en hij met u. Als je dan resultaten boekt, is dat gewoonweg prachtig."

Is dat het aantrekkelijkste aspect van uw job?

"Spreken, onderhandelen en leiding geven deed ik ook in mijn vorige jobs. Wat mij nu het meest aantrekt, is op een relatief onafhankelijke manier bezig zijn met het algemeen belang. Ik kan mij helemaal geven om de wereld een klein beetje beter te maken."

Hebt u echt het gevoel dat u de wereld beter maakt?

"Moest ik dat gevoel niet hebben, dan zou ik me heel ongelukkig voelen. De machteloosheid van een minister bestaat. Toch kan je in een regering heel veel kleine, maar nuttige dingen doen. En af en toe iets grotere."

Bijvoorbeeld naar pensenkermissen gaan?

"Dat heet niet pensenkermis, maar eetfestijn. Ik heb geen moeite om dat leuk te vinden, want dan kan ik met mensen praten. Mensen zijn interessant."

Ook als ze u een knoeier noemen?

"Dan ga ik zitten en spreken we erover. Dan probeer ik uit te leggen dat wij niet met één mening rekening moeten houden, maar met veel meningen. Dat hun onvrede, die vaak terecht is, ook relatief is.

"Een politicus is zoals een scheidsrechter op een voetbalveld. Hij katalyseert veel ongenoegen en kritiek. Men weet dat de arbiter aan veel zaken niets kan doen, maar het is goed dat hij er is."

U bent toch liever de scorende spits dan de arbiter?

"Ik doe graag mee. Zeker voor de goede zaak."

Bent u daarom lijsttrekker geworden?

"Ik heb mij geëngageerd in de politiek en wil dat verder doen. Ik voel mij ook niet te goed om als parlementslid oppositie te voeren. Misschien dat ik daar niet goed in zou zijn. Alhoewel, u zou daar nog van kunnen schrikken. Ik duid graag aan wat er misloopt."

Denkt u soms na over hoe uw politieke carrière zal eindigen? Voor de meeste politici stopt het abrupt na een verkiezingsnederlaag.

"Het komt erop aan gracieus afscheid te nemen. Je mag niet te lang op de bühne blijven, je moet de dans inleiden.

"Wie dat goed gedaan heeft, is Jean-Luc Dehaene. Hij heeft na de dioxineverkiezingen van 1999 zelf beslist te vertrekken. Place aux jeunes, besliste hij. Dehaene is iemand die zichzelf enorm goed kan relativeren en die zijn vervulling ook in andere zaken kan vinden. Ik voel bij hem geen enkele bitterheid. Als je niet op tijd vertrekt, krijg je problemen."

Na zijn premierschap is zijn carrière wel niet zo mooi gebleven.

"Hij heeft zijn verantwoordelijkheid opgenomen, in moeilijke omstandigheden. Bij de Europese conventie, in het bedrijfsleven. Daar kreeg hij alle lof, besturen is nu eenmaal iets wat hij goed kan. Ja, hij heeft kritiek gekregen omwille van zijn verloning. Maar in zijn parcours is dat een detail."

Misschien was dat gewoon de echte aard van het beestje?

"Hij is een van de verstandigste mensen die ik ooit ben tegengekomen. Hij heeft Dexia willen runnen. Hij wel. Niet uit ijdelheid, maar met heel zijn scoutshart, zoals hij altijd zegt. Misschien heeft hij zaken gedaan die niet perfect zijn... Maar niemand is perfect."

U bent wel heel mild.

"Ja. Ik hoop ook dat anderen niet te hard over mij oordelen. Ik heb gewoon veel begrip voor iemand die in een stressituatie de bal naast de goal trapt."

Zou u graag premier worden?

"Ik wil over elke ernstige vraag nadenken, maar jullie vraag is niet ernstig. Minstens is ze louter theoretisch."

Zo theoretisch is die vraag niet. CD&V trekt voor het eerst in de geschiedenis zonder kandidaat-premier naar de verkiezingen.

"In 1999 hebben we na de dioxineverkiezingen Dehaene opgeofferd. In 2003 Stefaan De Clerck. In 2007 Yves Leterme. Die is er bijna echt aan gestorven. In 2010 hebben we Marianne Thyssen ingezet en die is ook opgeofferd. Dat is niet leuk, hè.

"Ik voel in mijn partij dat we heel veel gegeven hebben. Met de omvang die CD&V vandaag heeft, is het niet aan ons om nu weer die verantwoordelijkheid absoluut te willen nemen. Al solfert men ons die rol heel graag op."

Met Kris Peeters hebben jullie toch wel een kandidaat minister-president?

"Het is niet omdat CD&V niet van plan is om nog eens een boegbeeld te laten afslachten, dat we niet met een leider naar de verkiezingen trekken. Die leider is Kris en die is vandaag minister-president. Het Belgische niveau komt niet langer op de eerste plaats voor ons. Vlaanderen is voor heel veel zaken het epicentrum. Dat is een realiteit."

Bent u een confederalist?

"Ik ben iemand die vindt dat je de zaken op het laagste mogelijke niveau moet brengen."

Kan de sociale zekerheid gesplitst worden en naar een lager niveau worden overgeheveld?

"Daar is niet zo makkelijk met ja of nee op te antwoorden. Kinderbijslag en volksgezondheid zijn algemene, persoonsgebonden risico's die niet onmiddellijk aan een werknemers-werkgeversrelatie gebonden zijn. Dat kan je dus vrij makkelijk splitsen. Maar bij alles wat met arbeidsrecht te maken heeft, zoals de werkloosheid, is dat veel moeilijker omdat het recht op uitkering ontstaat in de plaats waar men gewerkt heeft. Dat geldt niet alleen in België, maar is Europees geregeld."

"En dan heb je nog het probleem hoe je in Brussel met twee systemen moet werken. Brussel is een geweldige stad die enorm belangrijk is voor ons land en voor Vlaanderen. We moeten opletten dat Brussel niet van één van de kanten van het land vervreemdt. De toegevoegde waarde van onafhankelijkheid zie ik alvast niet."

Wat vindt u van het confederalisme dat de N-VA onlangs heeft voorgesteld als tussenmodel?

"Ik moet dat nog eens gedetailleerd bestuderen, maar ik denk dat 'tussenmodel' een eufemisme zal zijn voor iets anders."

Gelooft u niet in het splitsen van alle bevoegdheden en vervolgens kijken wat op Belgisch niveau kan worden samen gedaan?

"Het is altijd makkelijk om een eenvoudig model naar voren te schuiven als je het niet moet realiseren. Maar we hebben de luxe niet meer van een eenvoudig model omdat we een aantal mogelijkheden zijn verloren die eenvoud toelieten: het protectionisme, oorlog voeren, een egocentrische milieupolitiek...

"We moeten in de economie, in milieu, in migratie, in alles rekening houden met anderen. Vroeger kon een politicus zeggen: de oplossing van al onze problemen ligt in het nationalisme of we trekken ten oorlog. Dat gaat gewoon niet meer."

De Vlaams-nationalisten zijn wel de grootste partij van Vlaanderen.

"In een Europa met 28 staten is er niets mis met een sterke identiteit. Precies die identiteit moet verhinderen dat je angst hebt voor anderen. Maar je komt toch altijd terecht in een wereld waar je met anderen moet samenwerken. Of je dat nu doet als België of als Vlaanderen."

Wat vindt u eigenlijk van N-VA-voorzitter Bart De Wever?

"We zijn allebei Antwerpenaren. Hij is van Deurne, ik ben van Merksem, al woon ik al dertig jaar in Vlaams-Brabant. Wij kunnen zelfs een behoorlijk potje dialect met elkaar spreken. Hij is een groot intellectueel en voor zover ik hem ken een aangename man. Politiek is een heel vreemd bedrijf. Nu torst hij weer een hele last: hij leidt Antwerpen en zijn partij."

Zou u met hem kunnen samenwerken?

"Zeker. Ik heb tussen 2007 en 2009 als kabinetschef van Peeters regelmatig met hem samengewerkt. Hij is een man van dialoog. Iemand die zeker bereid is tot compromissen. Dat hij bereid is tot dialoog, blijkt in de Vlaamse regering."

Uw partij houdt dit weekend haar Innesto-congres. In de aanloop daarvan werden enkele verrassend duidelijke ideeën gelanceerd. Is dat een goede zaak?

(diepe zucht) "Ik denk dat wij niet altijd ontzettend duidelijk zijn, maar de meeste zaken, en dat zal u erg CD&V-achtig lijken, zijn ook niet eenvoudig. Als het profiel van mijn partij genuanceerd en wijs kan zijn, dan teken ik met mijn twee handen. Want dat is de werkelijkheid. Die is niet zwart-wit, maar grijs voor de pessimisten en turkoois voor de optimisten. Wij zijn de partij van het moedige midden, zoals CD&V-voorzitter Wouter Beke mooi geschreven heeft."

Wint u met een grijs-turkoois programma ook verkiezingen?

"Alle mensen weten, uit hun persoonlijk leven, dat de werkelijkheid niet wit of zwart is. Alle mensen weten dat wanneer ze thuis moeten beslissen waar ze op vakantie gaan, waar ze een huis gaan bouwen of welke auto ze zullen kopen, het antwoord niet wit of zwart zal zijn. Bij wie dat wel zo is, zal de relatie niet lang duren of is er een van de partners die zwaar overheerst.

"Als je zoekt naar een oplossing die de samenleving verder helpt, moet je met ieders belangen rekening houden. Als je kiest voor één bevolkingsgroep, dan kun je een stuk zwart-witter zijn. Zo zijn wij niet."

De klemtoon ligt toch ook op de hardwerkende Vlaming?

"CD&V is er ook voor de hardwerkende Vlaming. Wij zeggen: werk vooral hard, we gaan u daarin steunen, we gaan u laten ondernemen! Maar wees blij, een klein beetje toch, dat u kan delen met mensen die dat niet kunnen. Want ook een hardwerkende Vlaming kan ziek worden of een gehandicapt kind krijgen. In Vlaanderen zijn de uitgaven voor welzijn, mede dankzij onze partij, met 30 procent gestegen.

"Als u mij vraagt of die hardwerkende Vlaming de welvaart mogelijk maakt, dan zeg ik voluit 'ja'. Ik heb heel mijn leven niet liever gedaan dan de welvaart mogelijk gemaakt. Wat zou een mens anders doen?"

Naar Zwitserland verhuizen en op een berg van zijn spaargeld genieten?

"Als dat niet frauduleus gebeurt, ga ik dat niemand verhinderen. Maar het is toch veel mooier om het te investeren in je eigen mensen?"