'Dedecker lanceerde de N-VA'

Voor een anker van De zevende dag begint het weekend op maandag. Maar erg veel van die vrije maandagen heeft Ivan De Vadder de afgelopen jaren niet gehad. Vijf jaar geleden al begonnen De Vadder en regisseur Mark De Visscher 'na hun uren' te werken aan wat we volgens henzelf gerust hun magnum opus mogen noemen.

De coulissen van de Wetstraat is de verzamelnaam voor drie documentaires over drie politieke accidenten. Accidenten met grote gevolgen, dat wel.

Zo gaat de reeks van start met de clash tussen Guy Verhofstadt en Karel De Gucht naar aanleiding van het migrantenstemrecht in 2004. Aflevering twee is gewijd aan de troonsafstand van Johan Vande Lanotte bij sp.a (2007), en de reeks wordt besloten met het mislukte huwelijk tussen Jean-Marie Dedecker en Bart De Wever (2006). "Achteraf bekeken zijn dat inderdaad drie bepalende momenten voor het politieke landschap gebleken", zegt De Vadder. "Maar dat was zeker niet het vertrekpunt voor onze reeks. Het uitgangspunt was het VRT-archief, en de wetenschap dat er nog heel erg veel beeldmateriaal is dat we niet hebben gebruikt. Voor Het journaal gebruiken we meestal maar een tiende van het beeldmateriaal. Voor 2005 werd het merendeel wegens plaatsgebrek weggesmeten. Maar toen kwam de digitalisering. Sindsdien wordt zo goed als alles bewaard. Zo konden we voor onze documentaires bijvoorbeeld beschikken over de integrale opnames uit twee verschillende hoeken van de persconferentie die Dedecker gaf over zijn toetreding tot de N-VA."

De Visscher: "De beschikbaarheid van dat materiaal geeft je de mogelijkheid om een politiek verhaal ook in beelden te vertellen, en om daar tot in de waanzinnigste details op in te gaan."

De Vadder: "Twee verhalen wilden we al van bij het begin zeker brengen: het ontslag van De Gucht als voorzitter, en de defenestratie van Dedecker door De Wever. Omdat het belangrijke politieke verhalen zijn, maar zeker ook omdat er zo veel menselijk drama in zit. Het conflict tussen De Gucht en Verhofstadt ging over migrantenstemrecht. Maar het ging nog veel meer over de onverenigbaarheid van twee karakters. Minstens zoveel menselijk drama zit er in het verhaal van Dedecker en De Wever. Uit onze documentaire zal blijken dat dat drama nog tot vandaag doorwerkt.

"Kennen jullie de Britse historicus Simon Schama? In zijn beroemde boek over de Franse Revolutie staat, ergens in een voetnoot, dat wie in de geschiedschrijving geen rekening houdt met de persoonlijke relaties tussen mensen, een onvolledig verhaal brengt. Daar hebben we in onze documentaires heel sterk rekening mee gehouden."

Karel De Gucht leren we in de eerste documentaire andermaal kennen als een zeer koppige mens.

De Visscher: "Ja, al verbaasde hij me tegelijk met iets wat toch wel op een mea culpa lijkt. Vandaag noemt hij de periode die hem als voorzitter de kop kostte 'een initiatieritus in de hogere kunst van de politiek'. Dat komt aardig in de buurt van een biecht."

De Vadder: "Het leert ons ook dat zelfs kleppers als De Gucht nog moeten bijleren."

In die aflevering botst het intellectuele gelijk van De Gucht op de politieke logica van Verhofstadt. Mogen we zeggen dat de geschiedenis Verhofstadt gelijk heeft gegeven?

De Vadder: "Ik laat het aan de kijker om daarover te oordelen. De vraag is in elk geval de essentie van die documentaire. Ben je, zoals De Gucht, loyaal tegenover je overtuiging, of ben je, zoals Verhofstadt, loyaal tegenover een politieke strategie? Objectief gezien moet je zeggen dat beide overwegingen even rationeel zijn. Als de geschiedenis ons iets geleerd heeft, dan is het wel dat een verdeelde partij door de kiezer afgestraft wordt. Sinds het conflict Verhofstadt-De Gucht gingen de liberalen er electoraal alleen op achteruit."

Opmerkelijk nog: hoewel door de wol geverfd en niet van de domste, had De Gucht ongeveer als enige niet door dat zijn positie onhoudbaar was.

De Vadder: "Inderdaad. 'Mijn hoofd staat nog altijd stevig op mijn schouders', zegt hij aan Annelies Beck. Terwijl zijn hoofd er een stukje verderop op datzelfde ogenblik wordt afgehakt. Dat is toch een prachtig, haast Shakespeariaans drama?"

De Visscher: "En gesneden koek voor wie tv wil maken, natuurlijk."

De Vadder: "Dit soort drama's maakt ook duidelijk dat de politieke geschiedenis veel meer bepaald wordt door menselijke karaktereigenschappen dan door de strategieën van spindoctors en studiebureaus."

De Visscher: "Als je als politicus geen rekening houdt met die menselijke factor, krijg je trouwens slaag. Ook dat wordt duidelijk uit deze verhalen."

Als we dat vertalen naar de derde aflevering: zonder de Dedecker-saga was de N-VA nooit zo groot geworden?

De Vadder: "Ik ben daar nogal zeker van. Je moet je even verplaatsen in de tijd, naar 2006. De N-VA stelde op dat ogenblik nauwelijks wat voor. Het was een piepkleine partij, met één minister."

Die dus groot kon worden dankzij Dedecker?

De Vadder: "Dat zegt Dedecker zelf. En niet alleen hij. De stelling wordt ook verdedigd door Stefaan Walgrave, politicoloog aan de UA.

"Uit onderzoek van Walgrave blijkt dat Dedecker de eerste was die erin slaagde om kiezers van het Vlaams Belang los te weken. Walgrave ontdekte ook dat die kiezers afhaakten nadat Dedecker De Gucht liet volgen door een detective en er geruzie kwam over Dirk Vijnck (LDD- Kamerlid dat vlak voor de verkiezingen in 2009 overliep naar Vld om daarna opnieuw terug te keren, red). De kiezers van Dedecker zijn toen massaal naar de N-VA gelopen."

Geeft dit soort graafwerk niet veel meer bevrediging dan het haastwerk van de Wetstraatjournalist of het anker van De zevende dag?

De Vadder: "Natuurlijk is het een zegen om ook eens veel dieper te kunnen graven. Maar ik zou deze documentaires niet kunnen maken als ik niet ook dat haastwerk had gedaan. Je moet op de eerste rij hebben gestaan, de tranen hebben gezien, de sfeer geroken. In het volste besef dat het maar de waan van de dag is."

De Visscher: "En toch werken de meeste tv-journalisten die ik ken liever voor Het journaal of Terzake. Ze maken liever elke dag iets nieuws dan maandenlang op hetzelfde onderwerp te liggen sjieken.

"Ergens begrijp ik dat wel. Ik bedoel: als je maanden aan een stuk op hetzelfde verhaal gewerkt hebt, dan ken je het wel."

De Vadder: "In wezen zijn het twee totaal andere jobs. Voor deze documentaires heb ik mezelf zelfs een andere interviewstijl aangeleerd. Wat minder scherp, minder aanvallerig. Met ruimte voor stiltes. Stiltes die soms heel veel zeggen."

In de eerste documentaire wordt alvast één cliché bevestigd. De politiek is een beenharde stiel.

De Vadder: "Zijn er dan stielen waar het er niet hard aan toe gaat?"

De Visscher: "Ik was aangenaam verrast door de openheid in de politieke wereld. Mensen als Karel De Gucht en Dirk Sterckx hielden naar mijn gevoel weinig verborgen, ook al ging het niet meteen over de leukste momenten in hun carrière en hun partij. Ik kan me niet voorstellen dat je die openheid ook bij pakweg managers zou vinden.

"Ik denk ook dat je over hele specifieke eigenschappen moet beschikken om in de politiek te overleven en voort te gaan na bepaalde ervaringen. "

Verhofstadt en Leterme hebben hun medewerking wel niet verleend.

De Vadder: "Ja, en dat is een gemis. Mét hun inbreng zou er allicht nog iets meer emotie in zitten."

Mag je zeggen dat zowel Verhofstadt als De Gucht naar Europa zijn uitgeweken als gevolg van hun conflict over het migrantenstemrecht?

De Vadder: "Onrechtstreeks is dat wel zo, ja. Ze hebben in Europa een vluchtroute gevonden. Zoals nagenoeg alle politici na een drama wel een vluchtroute vinden."

Jean-Marie Dedecker is een uitzondering.

De Vadder: "Misschien is hij wel het grootste slachtoffer van al deze drama's, ja."

Het geval Dedecker illustreert ook als geen ander hoe snel het succes kan keren. Nog tot in 2009 was hij dé politieke ster.

De Vadder: "Precies. Hij was ooit het goudhaantje, iemand voor wie gevochten werd. Nu is zo'n neergang wel het lot van alle politici die ooit een goddelijke status hadden. Kijk naar Stevaert, kijk naar Verhofstadt, en kijk naar Leterme. Meteen weet je ook wat De Wever te wachten staat."

Johan Vande Lanotte lijkt de stormen wel te overleven.

De Vadder: "Je kan Vande Lanotte toch niet in het rijtje Stevaert, Verhofstadt, Leterme en De Wever zetten? Vande Lanotte heeft nooit zo hoog gevlogen als een De Wever. Wie zo hoog vliegt, moet er rekening mee houden dat hij na verloop van tijd zal vallen. Wat niet hetzelfde is als een fin de carrière. Comebacks zijn altijd mogelijk.

"Wat dat betreft zou ik, in de aanloop naar 2014, zeker in de richting van Yves Leterme durven kijken."

De coulissen van de Wetstraat, woensdag om 21.35u op Canvas