'Zolang er geen dode valt, verandert er niets'

Sinds 16 november bijten vijftig hongerstakers op hun tanden in een voormalig rusthuis in de Leopold II-laan. En dat tandenbijten wordt hoe langer hoe lastiger. Afgelopen week bleek hun toestand zorgwekkend: er werd bloed overgegeven en geplast. Verschillende mensen moesten naar de spoedgevallendienst overgebracht.

De berichten over de staking werden tot nog toe lauw ontvangen door de autoriteiten. Eén bezoek van Freddy Roosemont, de directeur-generaal van de Dienst Vreemdelingenzaken, vond plaats, net als één kort onderhoud met staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. Daarom wil La Voix des Sans-Papiers, die ijvert voor de regularisatie van de hongerstakers, samen met enkele andere organisaties extra druk zetten: vandaag voor de deur van Roosemont en woensdag bij aartsbisschop Léonard.

Hun slag thuishalen, zullen de hongerstakers wellicht niet. "We mogen geen illusies scheppen", vindt Daniel Alliët, de pastoor van de Begijnhofkerk in Brussel. Hij zet zich al jarenlang in voor mensen zonder papieren, volgde een tiental hongerstakingen nauw op en bezocht ook die in Sint-Jans-Molenbeek. "Ik heb die mensen van meet af aan gezegd: jullie zullen niets krijgen, behalve gezondheidsproblemen. Er is geen draagvlak meer. Zolang er geen dode valt, verandert er volgens mij niets."

'Niet toegeven'

Dat zei de man ook twee jaar geleden al aan de Vrije Universiteit Brussel, waar toen 23 mensen zonder papieren 102 dagen lang niet aten om een verblijfsvergunning van een jaar en een werkvergunning te eisen. Deze hongerstaking kreeg veel aandacht, onder meer omdat Jamal Jaoudi er zijn mond uit protest dichtnaaide. Maar toenmalig staatssecretaris Maggie De Block bond niet in.

"Zomaar een hongerstaking beginnen, is een drukkingsmiddel waaraan wij niet toegeven", zei ze. De hongerstakers stopten hun actie, De Block haalde naar eigen zeggen opgelucht adem.

"Ik geloof niet dat het resultaat van zulke acties vandaag anders zal zijn", zegt Alliët over Sint-Jans-Molenbeek. Hij linkt dat onder meer aan de grote regularisatiecampagne in 2009. "Veel mensen konden in de jaren daarvoor begrip opbrengen voor de extreem lange duur van asielprocedures en het feit dat sans-papiers daardoor in ons land aan het werk gingen en een gezin stichtten. Maar nu er een toegeving is gedaan en de wachtlijsten zijn teruggedrongen, is er volgens hen 'genoeg gegeven'. De crisis en de werkloosheid versterken dat idee."

Pol van Camp, gewezen voorzitter van de vzw Recht op Migratie, kan de priester daarin volgen. "De situatie is helemaal anders dan een paar jaar geleden. Het politieke klimaat is veranderd, de publieke opinie ook, en dus ook het effect van hongerstakingen." De man die in de periode 2003-2009 vijf keer met illegalen mee hongerstaakte, en zo verschillende succes boekte, raadt het iedereen af. "De risico's zijn veel groter dan de garanties." Zelfs in de periode dat hongerstakingen wel nog iets opleverden, viel er geen lijn op te trekken. "Soms waren een paar weken staken goed voor een attest van drie maanden met uitstel van vertrek, andere keren voor een echte verblijfsvergunning."

Rita Vanobberghen, die als dokter de stakers in Brussel opvolgt, probeert zelf de gevolgen van hongerstakingen aan de VUB in kaart te brengen. "Het is de bedoeling dat ik kijk waar ze vijf jaar later staan. Vanzelfsprekend is het niet om deze mensen te bereiken. Maar uit de dertig interviews die ik tot nog toe heb gedaan, blijkt dat de helft nog steeds geen papieren heeft, of dat die weer zijn afgenomen." Ze wil zich niet uitspreken over de slaagkansen vandaag. "Je weet nooit hoe zo'n actie afloopt. Het kan zijn dat de stakers er de brui aan geven, als er niets lijkt te veranderen. Maar evengoed kan er een dode vallen."

"Eigenlijk is het het eerlijkst om te zeggen dat niemand weet wat het precies wanneer zal opleveren", aldus Van Camp. "Dat weten wij niet, de organisaties niet, de stakers niet. Het hangt van zo veel factoren af: van de persaandacht, van de duur van de actie, van de reikwijdte.

"Het neemt in elk geval niet weg dat we deze mensen, die handelen uit pure wanhoop, honderd procent moeten steunen. De vluchtelingenstromen kunnen alleen maar opgelost worden als een menswaardig bestaan mogelijk is in eigen land. Zolang dat niet het geval is moeten we de politici blijven vragen om een verblijfsvergunning voor hen."