Ruim helft moslims in België moeten geen homo's en joden

Koopmans, het Nederlandse hoofd van de cel migratie bij het Berlijnse Centrum voor Sociale Wetenschap (WZB), bevroeg 9.000 moslims en christenen in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Zweden en Oostenrijk. De resultaten zijn nu gepubliceerd in vakblad Journal of Ethnic and Migration Studies. Uit zijn onderzoek blijkt dat Belgische moslims bij de meest fundamentalistische en xenofobe van de zes Europese landen horen. Enkel Oostenrijk scoort hoger.

Koopmans werkte met 600 Franstalige en 600 Nederlandstalige Belgen die zichzelf moslim noemen, voornamelijk van Turkse en Marokkaanse origine. Ook 600 Belgen met Nederlands- of Frans- klinkende namen die zich identificeerden als christen, kregen dezelfde vragen. Het resultaat is een stevig staal van 1.200 proefpersonen.

Om fundamentalisten te identificeren, legde hij moslims drie stellingen voor: 'Moslims zouden moeten terugkeren naar de wortels van het geloof', 'Er is maar één interpretatie van de Koran en elke moslim zou zich daar aan moeten houden' en 'De regels van de Koran zijn belangrijker dan de regels van het land waar ik woon.' Ruim de helft van de bevraagde islamitische Belgen stemde in met alle stellingen. Zo wordt op het eerste gezicht een beeld geschetst van boze mannen met baarden en vrouwen in lange gewaden die dromen van de sharia en een leven zoals in de tijd van de profeet in het zevende-eeuwse Mekka.

Geen nuance

Onderzoek naar opvattingen is delicaat terrein. Je kunt niet in het hoofd van een ander kruipen. Het beantwoorden van stellingen, zoals Koopmans ze presenteerde, laat geen ruimte voor nuance. Bovendien is de Koran, in tegenstelling tot de Bijbel, volgens gelovigen letterlijk het woord van God, en dus beter, mooier en belangrijker dan door de mens gemaakte regels.

Koopmans zegt dat Duits onderzoek met een andere vraagstelling tot gelijkaardige resultaten kwam. Bovendien, zegt hij, denkt de helft van de bevraagde moslims er niet zo over. "Dat is de echte strijd. Onze neiging is groot om hier een conflict van te maken tussen radicale moslims versus het Westen. Maar het gaat in de eerste plaats om een burgeroorlog binnen de islam. Namelijk tussen een groep die denkt dat de enige mogelijke interpretatie van de islam er een is van het jaar 700, en de groep die gelooft in een islam die in een democratische rechtsstaat past."

Ook op vlak van vijandigheid tegen andere groepen, scoren de Belgische moslims weer bij de hoogste scores. Zes op tien wil geen homoseksuele vrienden, 56,7 procent gaat akkoord met de stelling dat joden niet te vertrouwen zijn en 63 procent zegt ja op de vraag of het Westen de islam wil vernietigen. Ruim een derde is het met al deze stellingen eens. Fundamentalisme, zegt Koopman, "is de religieuze uiting van wat psychologen een autoritaire persoonlijkheid noemen: iemand die geen tegenspraak duldt."

In de cijfers van Koopmans zitten interessante regionale verschillen. In Vlaanderen zijn de percentages hoger dan in Wallonië. Duitsland en Zweden hebben vergelijkbaar lage cijfers. Hoewel Zweden heel sterk inzet op integratie van religieuze minderheden en Duitsland helemaal niet. Nederland en Frankrijk hebben op hun beurt hoge percentages, waar moslims in Nederland veel rechten hebben en die in Frankrijk worden ingeperkt.

Koopmans kan de verschillen niet verklaren. Wel zegt hij dat geen verband ziet met de islam as such. "Als het aan de religie zou liggen, waren deze cijfers even hoog bij bijvoorbeeld de alevitische stroming, die net zeer verdraagzaam is."

Maar, zo waarschuwt hij, dat betekent niet dat de islam niets te maken heeft met radicalisering. Hij vindt het, met deze cijfers in het achterhoofd, niet toevallig dat net uit België zoveel jihadi's naar Syrië zijn vertrokken.

"Het beleid moet bij de aanpak van radicalisering verder kijken dan het kleine groepje dat geweld gebruikt. De wortels van dit probleem zitten in de moslimgemeenschap zelf. Gewelddadig gedrag wordt uitgelokt door externe omstandigheden zoals de situatie in Syrië. Maar we zien dat een belangrijke minderheid binnen de Europese moslimgemeenschap een fundamentalistische, vijandige interpretatie van de islam aanhangt."

Saoedische invloed

Politicoloog Bilal Benyiach, die maandag zijn visie op radicalisering uiteenzette in het Vlaams Parlement, is niet verbaasd door de hoge cijfers. "Hoewel het fundamentalistische salafisme een marginale stroming is, reikt zijn ideologische invloed ver. Vooral door de jarenlange door Saoedi-Arabië gefinancierde propaganda." Maar, zegt Benyiach: "Dit onderzoek meet een mening. Ik zie geen argumenten voor de sprong van meningen naar het verklaren van attitudes, laat staan gedrag."