Minister Vanackere op doortocht in de porseleinwinkel Kinshasa

Vaststaat dat Vanackere in Kinshasa politieke contacten zal hebben met zijn Congolese tegenhanger Alexis Tambwe en de voorzitters van het parlement. Het is zogoed als zeker dat er ook een ontmoeting komt met Joseph Kabila, maar zoals gebruikelijk zal de Congolese president dit onderhoud pas te elfder ure bevestigen. Later op de week reist de Belgische delegatie naar de oostelijke stad Goma om van daaruit de grens met Rwanda over te steken en over land naar Kigali te reizen. Op die manier wil de Belgische diplomatie op een symbolische manier duidelijk maken dat Brussel veel belang hecht aan de betrekkingen tussen Congo en Rwanda. Na Kigali reist de minister door naar de Burundese hoofdstad Bujumbura.Voor Vanackere, die amper anderhalve maand geleden als buitenlandminister werd aangesteld, gaat het om een verrassingsbezoek dat voor een groot deel in het teken zal staan van de verdere normalisering van de Belgisch-Congolese relaties. Die relaties kregen in 2008 een knauw toen voormalig buitenlandadviseur Karel De Gucht tijdens een bezoek aan Kinshasa hard uithaalde naar de “corrupte” Congolese elite. Als reactie beval Congo toen onder andere de sluiting van de Belgische consulaten in Lubumbashi en Bukavu. De rel tussen De Gucht flakkerde een week geleden opnieuw op toen de Congolese regering besloot om de Belgische eurocommissaris persona non grata te verklaren. Dat gebeurde nadat De Gucht in een speech voor het Europees Parlement de Congolese staat als “een enorme puinhoop” had beschreven. Zowel commissievoorzitter José Manuel Barroso als de nieuwe buitenlandvertegenwoordiger Catherine Ashton schaarden zich achter De Gucht. De Belgische regering deed dat niet en gaf kritiek op De Guchts houding. Vanackere benadrukte dat “megafoondiplomatie” niets oplevert en pleitte voor een snel herstel van de relaties: “Een correcte verhouding met de Congolese autoriteiten is van belang, al is het maar omdat België zo de kans krijgt om de ontwikkeling en het bestuur in dit land vooruit te helpen.”Niet iedereen is even blij met het feit dat Vanackere vandaag met die boodschap naar Kinshasa vertrekt. “De redenering dat we goede relaties moeten hebben met Kabila om de Congolese bevolking te kunnen helpen, gaat niet op”, zegt sp.a-buitenlandexpert Dirk Van der Maelen. “Meer geld voor Kabila is niet goed voor het Congolese volk. Vanackere gaat ervan uit dat de ontwikkelingshulp die wij aan Congo bieden goed gebruikt wordt. Dat klopt niet: alle observatoren zeggen dat het met de kliek van Kabila niet beter is geworden in Congo. Er is een gebrek aan goed bestuur en dat zorgt ervoor dat hulp niet rendeert. In die zin is het ook niet verstandig dat de Belgische regering haar hulp aan Congo van 65 naar 75 miljoen verhoogt. Op die manier geven we aan Kinshasa het signaal dat wij vinden dat ze daar goed bezig zijn. Ik pleit niet voor een stopzetting maar voor een heroriëntering van de hulp. We moeten meer inspanningen doen om de gezonde democratische tegenkrachten te versterken.”

Vriendjes blijven

Van der Maelen vindt dat Vanackere een fout maakte door vorige week De Gucht af te vallen. “Daardoor hebben we laten blijken dat we om vriendjes te blijven met Kinshasa zelfs bereid zijn om ons van de Europese Unie te distantiëren. Niet erg verstandig, want om op Congo te wegen hebben we Europese Unie nodig: België geeft jaarlijks 65 miljoen euro aan het land, de Europese Unie maar liefst 1 miljard.”Ook Kris Berwouts, coördinator van een netwerk van Europese ngo’s voor Centraal-Afrika (Eurac), maakt zich zorgen over de voorzichtige koers van de Belgische regering. “Een goed partnerschap betekent niet enkel dat je Congo loyaal steunt, maar ook dat er een expliciete dialoog is waarin problemen openlijk op tafel gelegd kunnen worden. Ik wacht af hoe Vanackere dit zal doen, maar onze vrees is wel dat die dialoog nu niet bestaat. Dat heeft ook te maken met het feit dat de echte machthebbers van Congo niet noodzakelijk in de regering zitten maar deel uitmaken van een parallel circuit rond Kabila. Vele ambassadeurs in Kinshasa zijn erg gefrustreerd omdat ze geen toegang krijgen tot de mensen die de touwtjes werkelijk in handen hebben.”

Geen ronkende verklaringen

Afrika-expert Filip Reyntjens zegt dat Vanackere in Centraal-Afrika geen ronkende verklaringen zal afleggen. “De normalisering zal waarschijnlijk wel lukken. De Congolezen gaan Vanackere vergelijken met De Gucht en tot de conclusie komen dat de nieuwe Belgische buitenlandadviseur best te pruimen is. Maar daarna komt er een veel moeilijkere fase: België zal tot een constructieve dialoog moeten komen waarbij het mogelijk zijn om kritiek te leveren.” Net als Berwouts zegt Reyntjens dat het soortgelijk gewicht van België te klein is geworden om werkelijk een verschil te maken in Congo: “Het wordt tijd dat de belangrijkste donorlanden zich verenigen in een consortium dat in samenwerking met de Congolese regering een roadmap voor ontwikkeling ontwikkelt. In zo’n roadmap worden afspraken gemaakt over hoe op het vlak van onder andere mensenrechten, ontwikkelingsbeleid en fiscaliteit vooruitgang kan worden geboekt. Er worden daarbij doelstellingen afgesproken die binnen een bepaalde termijn gerealiseerd moeten worden. Het spreek vanzelf dat de Europese Unie deel moet uitmaken van dat consortium.”