Bye bye papieren ticket
Het papieren treinkaartje is niet meer in Nederland. En dat is triest nieuws voor wie ze bijhoudt. Want dat aan elk ticket een herinnering kleeft, weet al wie zijn papieren memorabilia koestert. 'Ik was 18, had net een lief, en schreef al zijn sms'en over in een boekje.'
Wat moet de conducteur als hij niet knippen mag? Scannen, luidt het antwoord. Althans aan de Nederlandse treinwachters. Want sinds gisternacht het allerlaatste papieren treinkaartje uit de automaat rolde, komt geen passagier een Nederlandse trein meer in zonder digitale chipkaart.
Het is een wissel op de toekomst, een wonderbaarlijk gevolg van de voortschrijdende techniek. Maar of we daar blij mee zijn? Max Weber wist eind negentiende eeuw al: technologische vooruitgang en de bijbehorende rationalisering onttovert de wereld. Het vervreemdt de mens van het leven.
Of toegepast op treintickets: wie geen papieren kleinood meer ontvangt, kan er achteraf ook geen herinnering aan koppelen. Bye bye souvenir aan die ver vervlogen reis in gezelschap van de geliefde. Zoals die vriend die plots vertelt: "We waren in Granada. Ik had een bonnetje van de Burger King: 1 cheeseburger + 1 gratis. Het was onze eerste date. Ik heb het bonnetje nog steeds." Of zoals die collega die het parkingticketje koestert van - eveneens - het eerste afspraakje met haar lief.
'Petites histoires'
Toch zijn we er intussen aan gewend. Aan de langzame zwanenzang van papier, de denderde opmars van digitaal. Een concertticket? Een scancode op de smartphone. Een parkingkaartje? Een sms-bericht. En het spoorbiljet? Voor dagtrips werkt de NMBS dan nog wel steeds met de bruinig geruite kartonnen flappen, wie abonnee is weet: ooit raakt ook bij ons de chipkaart ingeburgerd.
Best wel jammer, vindt Evertjan Derooij van het Nederlandse Spoorwegmuseum in Utrecht. "Onze conservator houdt al zijn treinbiljetten bij. Zoals velen, want een ticket, dat is toch ook een tastbare herinnering. Een bewijs van een bijzondere reis dat je in een vakantieboek plakt." Om de herinnering in leven te houden speurt het spoormuseum alvast naar het eerste en allerlaatste biljet gedrukt in een Nederlands station. Wie verlossing brengt, is 250 euro rijker.
Het is onze gevoeligheid voor prullaria en hun petites histoires. Al is die volgens Sylvie Maes, directeur van het Gentse Huis van Alijn, een museum over de cultuur van alledag, van alle tijden: "Elk object is een geheugenplaats van een herinnering aan iets dat ooit geweest is. Dat hoeft niet eens echt te zijn. Vaak gaat het zelfs om onze verbeelding. Belangrijk is dat het de bron is van een bijzonder moment. Niet zelden een begin of een einde, vaak ook een eerste keer."
Herkenbaar? Voor Pieter Rombouts (31) alvast wel. "Het was 1999, ik was zestien en kreeg van mijn broer een ticket voor het concert in de Ancien Belgique van K's Choice, toen dé band van het moment. Vanaf dan is het begonnen, ben ik al mijn concerttickets en festivalbandjes beginnen bijhouden."
Op zijn zolder staan inmiddels ettelijke dozen. Al jaren wil hij er eens induiken. "Om twee maanden zoet te zijn, met de kaartjes van concerten waarvan ik niet meer weet dat ik erbij was. Dat is het grote voordeel: een ticket laat je toe een gebeurtenis te reconstrueren van lang geleden. Het werkt als een fotoalbum en confronteert je met jezelf en hoe je veranderd bent."
Annelies Deprez kan erover meepraten. Van de toegangskaart van haar eerste cinemabezoek tot het kasticket van een recent diner in een treffelijk restaurant, ze houdt het allemaal bij. "In kleine doosjes die inmiddels al een paar grote Curverbakken vullen." Inmiddels neemt Annelies ook printscreens en foto's. "Die zet ik dan chronologisch in een mapje op mijn computer dat 365 heet."
Nokia 3310
Het is een voorbeeld van hoe de drager verandert, maar het ritueel blijft. "Het verdwijnen van de tickets is dan ook vooral een probleem van de generatie die niet zozeer bezig is met het digitale", meent Maes. "Vroeger bestond de herinnering zodra ze in de doos stak. Vandaag pas als ze gedeeld wordt met anderen via Facebook."
Toch gaat heel soms de beweging ook andersom. Zoals begin deze eeuw, toen de Nokia 3310 de populairste gsm was en het toestel slechts tien berichten kon bewaren.
"Dat vond ik jammer, want het betekende dat ik de sms'en van mijn vriendje, met wie het net aan was, zou moeten wissen", vertelt Eva Vandaele (30). "Om zijn berichten toch niet kwijt te raken, begon ik ze dan maar over te schrijven in een boekje, en na een tijd deed ik het met al mijn sms'en. Intussen ben ik ermee gestopt maar ik heb het toch bijna tien jaar gedaan. De boekjes zijn daardoor als een dagboek een weergave van mijn leven. Tegenwoordig liggen ze op zolder, maar af en toe grijp ik er nog eens naar terug. Om die kleine berichten te lezen, waar altijd wel iets leuks in staat."