De vrouw die kerken deed branden

Caïro, 8 mei. Toen Camilia Shehata in juli 2010 haar man verliet, had zij nooit gedacht dat er in haar naam bomaanslagen zouden worden gepleegd tegen kerken zo ver weg als Irak. Shehata is de vrouw van een koptische priester in Minya, 250 kilometer ten zuiden van Caïro. Hoe het precies gebeurde, kan niemand nog achterhalen, maar gaandeweg raakten de salafisten - aartsconservatieve moslims - ervan overtuigd dat Shehata tegen haar wil werd vastgehouden door de koptische kerk omdat zij zich had willen bekeren tot de islam.

Zaterdag verscheen Shehata eindelijk op televisie, samen met haar man. Ze sprak formeel tegen dat ze gevangen werd gehouden door de koptische kerk. Voor alle zekerheid ontkende ze ook het gerucht dat ze in een cel was gestopt met een leeuw om haar te dwingen naar de kerk terug te keren.

Het mocht niet baten. Of er een direct causaal verband is, is niet bewezen, maar vlak na het Camilia-interview werden twee koptische kerken in de arme wijk Imbaba belaagd door boze salafisten. De kerken en een appartementsgebouw waar alleen christenen woonden, werden in brand gestoken. Minstens twaalf mensen werden gedood en bijna tweehonderd mensen raakten gewond.

“Eindelijk komt Imbaba eens in het nieuws”, roept een jongetje bij de uitgebrande kerk. De kerk ligt in een buurt van Caïro waar de straten in zo’n slechte staat zijn dat taxi’s er niet willen komen; in de plaats rijden er ‘tuk-tuks’, gemotoriseerde driewielers zoals in Thailand. Het vuilnis is er al lang niet meer opgehaald.

Op zaterdagavond konden - sommigen zeggen, wilden - politie en leger een treffen tussen moslims en christenen niet voorkomen. Op amateurbeelden is te zien hoe de oproerpolitie rustig toekijkt terwijl een meute een koptische winkel kort en klein slaat. Op zondag was de wijk vergeven van oproerpolitie en vooral van het leger, dat indrukwekkend aanwezig was.

Het was gisteren geen dag om diepgravende interviews te doen in Imbaba. Langer dan een paar minuten stilstaan liep onveranderlijk uit op een vijandige menigte of een korte aanhouding door het leger. Een ploeg van CNN werd met stenen uit de buurt verjaagd.

Maar uit verschillende korte interviews blijkt dat vooral onbevestigde geruchten en verwarring aan de basis liggen van de dramatische gebeurtenissen van zaterdagnacht. In een steegje nabij de Mar Mina-kerk, waar het allemaal om begon, leggen twee salafistisch uitziende sjeiks van een kleine moskee uit hoe zij het hebben ervaren.

“Vlak na het Camilia-interview is een man komen zeggen dat zijn vrouw veertig dagen geleden is verdwenen, en dat hij er zeker van was dat zij werd vastgehouden in de Mar Mina-kerk. Daarop zijn wij naar de kerk getrokken om haar vrijlating te eisen.”

Maar toen de man naar de moskee werd geroepen om zijn verhaal toe te lichten, bleek er niets van te kloppen. “Wij zijn onmiddellijk naar de kerk gegaan om de mensen naar huis te sturen”, zegt een van de sjeiks, “maar het was al te laat. De eerste schoten waren gevallen.”

‘Allemaal Egyptenaren’

In de gespannen situatie tussen moslims en christenen in Egypte - de Kopten maken zo’n 10 procent van de bevolking uit - maakt de waarheid niet zoveel uit. Omwille van Camilia Shehata zijn al tientallen doden gevallen. Op 31 oktober 2010 vielen 58 doden bij de belegering door Al Qaida in Irak van een kerk in Bagdad. De eis van de belagers: de vrijlating van Shehata en Wafa Constantine, een gelijkaardig geval uit 2004. Ook de aanslag tegen een kerk in Alexandria op nieuwjaarsdag 2011, waarbij 23 doden vielen, houdt mogelijk verband met Shehata.

Op zondag kon men overal in Imbaba groepjes mensen zien discussieren. Op één straathoek proberen gewone moslims een eenzame salafist te overtuigen dat zijn interpretatie van de islam de verkeerde is. Ergens anders beklaagd iemand zich over het feit dat heel Egypte veranderd is, terwijl de salafisten juist terug willen naar een ver verleden. Nog elders beloven christen- en moslimburen elkaar dat ze de ander in bescherming zullen nemen.

Maar later op de avond loopt wat bedoeld was als een solidariteitsbetoging bij het radio- en televisiegebouw al snel uit de hand. De betoging wordt aangevallen door een menigte met stenen; er vallen gewonden. “Wij zijn naar hier gekomen onder de slogan dat we allemaal Egyptenaren zijn”, zegt Fady Geris, een 25-jarige koptische arts die gewond is geraakt, “zij riepen schunnige beledigingen terug. Dit moest een betoging zijn tegen het geweld en we zijn onthaald met geweld.”

Maar ook de christenen in de betoging zijn niet allemaal vredelievend. Zij die voor eenheid roepen worden al snel overstemd door anderen die om wraak roepen. Een salafist die de betoging wil vervoegen, wordt overmeesterd en weggejaagd. “Voor mannen met baarden”, zegt de 20-jarige Kirolos Hama, “is hier geen plaats.”