'Het wordt steeds leuker om grenzen te verleggen'
Met Borgman leverde de Nederlandse theater- en filmmaker Alex van Warmerdam een hilarische, maar soms ronduit gruwelijke parabel af. 'Ik ken die hele hersenpan van mezelf ook niet door en door.'
De titelrol in Borgman wordt vertolkt door de Vlaamse acteur Jan Bijvoet, die zich daarbij omringd weet door Vlaamse collega's als Jeroen Perceval, Tom Dewispelaere en Gene Bervoets. De eerste vraag aan regisseur Alex van Warmerdam ligt dan ook voor de hand.
Met Borgman had Nederland in Canneseindelijk nog eens een film in competitie. En dan blijkt die zo ongeveer vol te zitten met Vlaamse acteurs. Dat vinden wij Vlamingen natuurlijk erg leuk.
Alex van Warmerdam: "Ja, dat snap ik. Maar dat verschil is er niet voor mij en daar heb ik dus eigenlijk nooit over nagedacht. Jan Bijvoet was gewoon de gedroomde Borgman. Via het theater heb ik altijd al contact gehad met Vlamingen. Een paar jaar geleden heb ik nog de voorstelling Bij het kanaal naar links gemaakt met Toneelhuis en Olympique Dramatique. Tja, in Vlaanderen lopen gewoon heel veel goede acteurs rond. En dat taalverschil, dat weiger ik eigenlijk serieus te nemen. Dergelijke samenwerkingen ga ik trouwens in de toekomst nog veel meer doen."
Waar komt de naam van het hoofdpersonage vandaan?
"De titel was heel lang Camiel Borgman, maar als ik dat tegen iemand zei, was het vaak van: 'Wat?'. Dus tijdens het draaien, heb ik Camiel er afgehaald. Ik heb ooit een gedicht gelezen waarin de naam Borgman voorkwam en ik vond dat wel een goede naam. Het is ook een beroep geweest. Ik weet het niet precies, maar in de middeleeuwen was het een soort edelman die een bepaalde functie had bij de bescherming van een kasteel of burcht."
De film is ongetwijfeld grappig, maar tegelijk ook erg grimmig.
"En ik had hem nog veel erger in mijn hoofd. Als je aan het schrijven bent en je zit echt helemaal in het verhaal, dan denk je soms: 'Godverdomme, moet ik dit wel doen?' En dan doe je het toch. Uiteindelijk krijgt het zijn vorm, zowel in het scenario als op de set, en dan stelt het eigenlijk niet zoveel meer voor en is het minder heftig dan je had gedacht. Hoe ouder ik word, hoe leuker ik het vind grenzen te verleggen. Het verstrijken van de jaren maakt me niet bepaald milder.
"Als ik een scenario schrijf, begin ik gewoon met een paar ideeën die nog niet duidelijk omlijnd zijn. En zeker nog niet met het einde voor ogen. Ik begin gewoon bij scène 1, dan komt scène 2, enzovoort. Soms loopt het spaak en dan moet je helemaal opnieuw beginnen. In dit geval wist ik dat het iets met een bende zou worden. Mensen die met plezier chaos creëren en dingen ontregelen. Zonder schijn.
"Voor je zo'n bendetje bij elkaar geschreven hebt, wie dat dan zijn en hoe ze dan heten: daar ben je soms weken mee bezig. De namen moeten naar mijn gevoel kloppen, want anders kan ik niet verder. Het begin had ik snel gevonden: iemand heeft iets op zijn kerfstok. Er wordt fanatiek op hem gejaagd, dus hij moet iets vreselijks hebben gedaan. Maar verder ben ik op dat moment net zo onwetend als de kijker in die fase van de film. Borgman komt uit het bos, is vies en wil lekker in bad. En dus belt hij ergens aan." (lacht)
'Een speurtocht in de donkere kamers van ieders geest', vatte u het verhaal eerder samen.
"Ja, dat vind ik opwindend, want net als iedereen ken ik die hele hersenpan van mezelf ook niet door en door. Maar ik vond het wel een goede opdracht om ergens anders te geraken. Ergens in de geest te komen waar ik nog niet geweest was. Waar het donker en een beetje koud is. En neen, het is helemaal niet therapeutisch, het is pure verbeelding. En natuurlijk kan men er allerlei referenties in herkennen.
"Als ik een scenario schrijf, is mijn geest niet leeg, maar zit die totaal vol. Dat de film in de zomer speelt, dat komt regelrecht van bij Hitchcock vandaan. Als Camiel met dat gifpijltje in de weer is, dan is dat gewoon The Day of the Jackal. Zo zijn er allemaal referenties die zich schuilhouden en die dan opduiken, soms bewust en soms onbewust."
Is het de bedoeling dat de kijker zich bij Borgman amuseert?
"Dat is de eerste bedoeling. Als hij of zij de bioscoop verschrikt buitenkomt, vind ik dat wel een prettige bijkomstigheid (lacht). En begrijpen, dat doet iedereen. Dat een paar vragen onbeantwoord blijven, wil niet zeggen dat de toeschouwer daarom als een onnozele, niet-begrijpende sukkel op straat staat. Mensen willen tegenwoordig van alles het naadje van de kous weten. Nou, je kunt deze film ook als een gedicht zien, waarbij meerdere interpretaties mogelijk zijn."