Facebook wil de wereld verbeteren, maar hoe?
Het bijna 6.000 woorden tellende manifest dat Mark Zuckerberg donderdag publiceerde, is duidelijk een reactie op het Trump-tijdperk. De oprichter van Facebook wil de sociale infrastructuur voor een betere wereld ontwerpen.
Het is voor het eerst sinds de beursgang in 2012 dat Zuckerberg zo van zich laat horen. Ook inhoudelijk is het manifest opmerkelijk. De Facebook-voorman mikt hoger dan ooit. Het gaat niet meer om het verbinden van vrienden en families, zoals de afgelopen tien jaar: vanaf nu moet Facebook het fundament leveren voor de gehele maatschappij. Met deze 'sociale infrastructuur' moet iedereen uit de voeten kunnen. Zuckerberg droomt van een wereld die veilig en betrokken is en waarin niemand wordt buitengesloten. Een wereld ook zonder desinformatie en nepnieuws.
Nepnieuws, daar is het woord. Het manifest kan niet los worden gezien van de kritiek die Twitter en Facebook over zich heen kregen sinds de Amerikaanse verkiezingen. De explosie van nepinformatie, de trollenfabrieken die met dollartekens in de ogen verantwoordelijk zijn voor de productie ervan en het geld dat Facebook er zelf mee verdient. Maar ook de groeiende kloof tussen bevolkingsgroepen die vanuit hun eigen filterbubbel onweerlegbare waarheden de wereld inslingeren. Op de momenten dat de bubbels elkaar raken, is er haat en onverdraagzaamheid.
Het is Zuckerberg een gruwel en niet alleen omdat zo'n escalatie gevaarlijk is voor het businessmodel van het bedrijf dat wereldwijd maar liefst 1,8 miljard mensen verbindt. De 32-jarige topman lijkt oprecht te geloven dat openheid en transparantie leiden tot een liefdevollere wereld.
Al die jaren heeft Facebook (net als bijvoorbeeld Google) volgehouden dat het niets anders is dan een technologiebedrijf. Facebook brengt met zijn geavanceerde algoritmen mensen bij elkaar en de techniek weerspiegelt de werkelijkheid. Facebooks enige rol daarin is het faciliteren van openheid. Zo veel mensen moeten zo veel mogelijk delen.
Sensatiezucht
Nu, in zijn manifest is Zuckerberg er duidelijk over: Facebook is geen puur technologiebedrijf. Ook niet zomaar een mediabedrijf, trouwens. Facebook is een 'gemeenschap van mensen'. Dit betekent dat we allen standaarden nodig hebben die onze gemeenschappelijke waarden weerspiegelen.
Het was onvermijdelijk dat Zuckerberg zijn verantwoordelijkheid neemt, maar daarmee doemen meteen nieuwe problemen op. In het manifest komt maar liefst vijftien keer de woordcombinatie 'sociale infrastructuur' voor. Maar nergens wordt duidelijk hoe deze infrastructuur leidt tot sterkere gemeenschappen en vooral tot minder polarisatie. De sleutel lijkt voor Zuckerberg het tegengaan van sensatiezucht. Sensatie in de media leidt namelijk tot extreme standpunten.
Hoe dit kan worden aangepakt, blijft onduidelijk. Zuckerberg zelf zegt niet te geloven dat slimme technologie alles kan oplossen. Hij erkent ook dat Facebook het afgelopen jaar fouten heeft gemaakt. Hij noemt het verwijderen van de iconische foto van het blote meisje uit Vietnam of de video van het extreme politiegeweld tegen een zwarte man. Die fouten zijn het gevolg geweest van het feit dat Facebook niet meer een platform is voor familie en vrienden om gezellige updates te delen, maar steeds meer een bron voor nieuws en ideologisch debat.
Bijna 5.700 woorden lang vermijdt Zuckerberg het woord 'open', in tegenstelling tot zijn brief uit 2012 aan zijn investeerders ('the Hacker Way'), waar het woord een belangrijke rol speelt. En vaak in combinatie met 'verbonden'. Maar in de laatste zin kan Zuckerberg het toch niet laten: "Dank voor alles wat jullie doen om de wereld opener en meer verbonden te maken."