‘Brazilianen zijn de nieuwe Polen’

‘Bouwvakkers zien niet graag mensen met een kaft onder de arm aankomen op de bouwplaats”, vertelt een sociaal inspecteur van de RSZ-dienst. Begrijpelijk. Maar het was voor de werknemers op een bouwterrein in de buurt van Dilbeek nog eens extra slikken bij het zien van een leger cameraploegen en journalisten die in het zog van de controleurs de bouwplaats overspoelden. Nieuwsgierige blikken, bange gezichten. Een paar enkelingen dacht aan ontsnappen bij de aankomst van het inspecteurs. Helaas, er was geen ontsnappen aan, niet aan de controleurs en niet aan de persploegen. De controle is de apotheose van een nationale inspectieweek van de SIOD, de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst. Niet alleen de RSZ-dienst en het Riziv stuurden hun mannetjes naar het bouwterrein, ook de Dienst Vreemdelingenzaken en de justitie gaan op zoek naar illegale arbeid. De politie is niet van de partij, om de gemoederen niet onnodig te verhitten.

Kinderarbeid

De nationale acties kaderen in het actieplan 2008-2009 van staatssecretaris voor de Coördinatie van de Fraudebestrijding Carl Devlies (CD&V). In dat plan is bepaald dat behalve de 3.240 ‘gewone’ SIOD-controles er ook een aantal nationale controles moeten zijn. “Die belichamen de samenwerking tussen de inspectiediensten en kunnen als afschrikking een groot preventief effect hebben op het terrein”, vertelt Devlies. Bovendien zijn de grote bouwbedrijven zelf voorstander van nationale controles. Bonafide bedrijven dreigen immers weggeconcurreerd te worden door firma’s die een loopje nemen met de heersende wetten.Devlies wil het nakende EU-voorzitterschap van ons land gebruiken om een lans te breken voor een internationale uitbreiding van de acties. Niet verwonderlijk: vorig jaar werden bij sociale controles in de bouwsector in totaal 703 illegale werknemers aangetroffen. De bouwindustrie spande daarmee ruimschoots de kroon, voor de horeca (565), de kleinhandel (164) en de land- en tuinbouw (115). Ofwel werken de illegalen in het zwart, ofwel via een valse detachering. Zo kan een Poolse werknemer zich fictief naar een Belgische onderneming laten detacheren via een Nederlands rekruteringsbureau. Dergelijke frauduleuze constructies werken sociale dumping en concurrentievervalsing in de hand. De grote aanwezigheid van illegalen verklaart de aanwezigheid van de Dienst Vreemdelingenzaken op het Brusselse bouwterrein. “Bij aankomst op een bouwwerf zag je vroeger meteen een horde Polen wegrennen. Maar aangezien het Schengenakkoord sinds eind 2007 ook voor Polen geldt, hoeven zij zich geen zorgen te maken”, vertelt inspecteur Bart, die om veiligheidsredenen zijn familienaam liever niet in de krant ziet staan. “Brazilianen zijn nu de nieuwe Polen. Ze komen ons land binnen via Portugal. De grensoverschrijdende fraude is sinds de uitbreiding van de EU aanzienlijk toegenomen, vooral in de bouwsector.”Op het eerste gezicht lijkt er weinig louche te zijn aan het Groot-Bijgaardse bouwterrein. Maar dan valt het oog van een van de inspecteurs op een jongetje. Voorzien van helm en stalen schoenen staat hij op de eerste verdieping van het kantorencomplex in aanbouw. Nog voor er één woord is gezegd, springt een metselaar in de bres voor de tiener: “Hij is mijn zoon, wees gerust, hij komt hier niet om te werken. Tja, hij moest niet naar school en er was geen opvang, dus nam ik hem maar mee naar het werk.” De controleur ruikt onraad, maar kan de uk niet betrappen op iets dat verband houdt met arbeid. “Had ik hem zien staan met een simpele plank in zijn handen, dan hing hij eraan. De leeftijd van de jongen wordt nu nagetrokken. Als hij jonger is dan 15 jaar, dan wordt de vader mogelijk vervolgd voor kinderarbeid.”

‘Tijdelijk’ werkloos

Nader onderzoek van de in totaal 16 controleurs leert dat er geen illegalen op het terrein lopen, wel dat er flink wordt gesjoemeld met de arbeidskaarten, de C3.2.A-kaart. Van de 37 werknemers staan er negen geboekt als ‘tijdelijk werkloos’, wat gezien hun aanwezigheid op het bouwterrein op zwartwerk wijst. Zowel de werkgever als de werknemer zullen“De actie heeft haar doel duidelijk niet gemist”, klinkt het bij de inspecteurs. “De pakkans ligt nu veel hoger dan vroeger. We zijn op de goede weg.”