Hoger loon, betere huizen: China lokt zijn brains terug

Zijn team had een jaarlijks budget van 1,5 miljoen dollar en hij had net een extra beurs van 7 miljoen euro gekregen. Maar professor Shi Yigong weigerde het geld beleefd en ging in op de vraag van de Tsinghua Universiteit in Peking. Zijn collega’s vielen achterover, maar Shi vond het de normaalste zaak van de wereld. “Ik vond dat ik mijn land iets verschuldigd was. Bovendien heeft alles wat ik hier doe een veel grotere impact dan in de VS.”Ook minder high profile onderzoekers kiezen voor een retourtje Peking. Het team dat Shi mee naar huis nam, bestaat uit achttien onderzoekers die zogoed als allemaal uit de VS gerekruteerd werden. Heel recente cijfers over de omgekeerde braindrain zijn er niet, maar een studie van het Oak Ridge Institute voor wetenschappen en onderwijs in Tennessee heeft aangetoond dat, van 2001 tot 2003, 71 procent van de Chinese onderzoekers twee jaar na het behalen van zijn doctoraat nog in de VS was. In 2005 was dat gedaald tot 66 procent.Aan de Leuvense hogeschool Groep T zijn het geen toponderzoekers, maar wel grote groepen Chinese studenten van wie de meerderheid na de studies terugkeert. “Wie in het buitenland gestudeerd of gedoctoreerd heeft, wordt gelokt met betere levensomstandigheden”, zegt Wim Polet van Groep T. “Onze studenten weten dat hen thuis allerlei voordelen wachten. Zo krijgen ze bijvoorbeeld makkelijker een lening voor een wagen. China probeert al een paar jaar zijn talenten terug te halen, en dat lijkt steeds beter te lukken. Vijftien à twintig jaar geleden ontvluchtten de meesten China omdat er geen opportuniteiten waren, maar nu ligt dat heel anders. Zeker door de crisis. Op dit moment hebben ze daar meer kans op een job dan hier.” Sinds 2007 versterkte de Chinese overheid ook de toch al gunstige maatregelen voor terugkerende wetenschappers, zoals hogere salarissen, betere huizen en een gegarandeerde inschrijving voor hun kroost aan een universiteit naar keuze. Dat de voorwaarden in China aantrekkelijker worden, wil echter geenszins zeggen dat de studenten niet meer naar hier komen. “De aantallen blijven stijgen. Op 1 januari 2007 waren er 162 Chinese onderzoekers en doctoraalstudenten. Op 1 januari 2010 zaten we aan 224”, zegt Bart Hendrickx van het International Office van de KU Leuven. “In het buitenland studeren wordt zeker nog gestimuleerd, zolang het vertrek tijdelijk is.”Aan de KU Leuven weten ze dan ook dat er geen beginnen aan is om Chinezen hier te houden. In veel gevallen is er geen sprake van blijven, zelfs al zouden de doctoraalstudenten dat willen. Hun Chinese beurs stipuleert meestal dat een terugkeer verwacht wordt. “De meesten stellen zich daar ook vanaf het begin op in”, zegt Hendrickx. “Ze blijven hier een jaar of drie, vier en focussen de hele tijd zogoed als uitsluitend op hun werk. Er zijn er niet zoveel die hier een heel leven opbouwen.”

Roterende onderzoekers

Het lijkt frustrerend: iemand opleiden om die persoon, op het moment dat hij enige ervaring heeft, te moeten afgeven en van opnieuw te moeten beginnen. “Dat is het soms ook”, beaamt Hendrickx. “Wij vinden het ook niet altijd even aangenaam dat iedereen opnieuw moet vertrekken, maar we hebben onderzoekers nodig en de regel is simpel: als ze niet terugkeren, komen er geen nieuwe meer. We moeten ze laten gaan, het is een vicieuze cirkel.”Een cirkel die er ook is aan de Universiteit Gent, maar daar bekijkt Ignace Lemahieu, directeur van de dienst Onderzoeksaangelegenheden, de situatie anders. Lemahieu meent dat we niet langer mogen spreken over braindrain of braingain. Het gaat eerder om een kringloop. “Telkens als we bij onze partnerinstellingen in China op bezoek zijn, valt het op dat er vanuit China nu heel sterk geïnvesteerd wordt in onderwijs en onderzoek. Ze pompen veel geld in de sector. Als de werkomstandigheden goed zijn, vind ik het niet onlogisch dat onderzoekers in de mate van het mogelijke het liefst in hun eigen land werken. Ik heb daar geen problemen mee. Ik vind niet dat het onze betrachting zou moeten zijn om iedereen hier te houden. Het is nefast voor een land in ontwikkeling als de intelligentsia permanent wordt weggehaald. Ik denk dat we het hele internationale verhaal moeten bekijken als een roteren van onderzoekers.”