Meer dan ooit ADVOCAAT van de DUIVEL

Hey now, little speedyhead
The read on the speedmeter says
You have to go to task in the city

Deze verzen van R.E.M.'s 'Find the River' weerklinken telkens in de wagen van Sven Mary op de ochtend van een belangrijk pleidooi. Dan zoekt hij de concentratie, zoals een gladiator die de arena betreedt. Een arena die al eens kolkt van de haat. Want de Brusselse advocaat staat vaak aan de kant van moordenaars, maffiosi, verkrachters en staatsvijanden. Heerschappen die de ziedende publieke opinie het liefst eigenhandig naar de galg zou sleuren.

Bovendien heeft Mary de gewoonte dat voluit te doen en zijn cliënt te verdedigen met alle mogelijke wapens. Niet eens een dag nadat hij Salah Abdeslam had aanvaard als cliënt, sommeerde hij de Franse procureur François Molins om zijn klep te houden. Nog enkele dagen later had Molins een klacht wegens schending van de geheimhouding van het onderzoek aan zijn pantalon.

"Er zijn advocaten die met de vingers op de neus een cliënt als Abdeslam zouden aannemen", zegt Saskia Van Nieuwenhove, een vriendin van Mary die hem twintig jaar geleden leerde kennen als justitiespecialiste in de journalistiek. "Er valt financieel weinig uit te halen. Integendeel, zo'n staatsvijand kan andere, meer kapitaalkrachtige cliënten doen afhaken. Maar Sven heeft een enorm rechtvaardigheidsgevoel. Als iemand wordt gebrandmerkt als staatsvijand, wil hij daar tegenin gaan. Hij is ervan doordrongen dat iedereen een eerlijk proces verdient, ook de grootste smeerlappen. En hij is allergisch voor machtsmisbruik van de overheid. Zijn strijd daartegen neigt naar het obsessieve.

"Ik begrijp dat hij Abdeslam wil verdedigen. We roepen voortdurend dat IS ons democratisch systeem bedreigt. Zij berechten mensen door ze van gebouwen te gooien, wij doen dat in een rechtszaal waar de verdediging ook haar rechten heeft. Al degenen die nu roepen dat Salah zonder proces moet worden afgeschoten, pleiten dus voor de IS-logica die ze zo verafschuwen. Het is net onze rechtsstaat die ons onderscheidt van een fundamentalistisch kalifaat. Mary ziet zichzelf als een beschermer daarvan, als een hoeder tegen de barbarij. Het paradoxale is dat hij daarvoor soms barbaren moet verdedigen."

Chef Veranda-zaken

De jonge Sven worstelde heel lang met een vadercomplex. Vader Tony Mary, voormalig gedelegeerd bestuurder bij de VRT, scheidde al snel van zijn moeder, hertrouwde en verhuisde naar Frankrijk. Op zijn achtste verloor Sven ook zijn grootvader, aan kanker.

"Ik ben opgevoed door mijn grootmoeder en de jongste zus van mijn ma die nog thuis leefde", verklaarde hij vorig jaar nog in P-magazine. "Mijn pa heb ik amper gekend, tot ik aan de universiteit ging studeren. De drang om hem minstens te evenaren, heeft mij lang ziek gemaakt. Ik wou bij de grote jongens horen."

De grandeur die hij voor zichzelf zag weggelegd, kwam er niet meteen. Hij begon zijn carrière bij een kantoor, gespecialiseerd in bouwrecht. Hij groeide er uit tot chef Veranda-zaken. "Na vijf jaar kon ik geen veranda meer zien."

Mary startte met zijn (inmiddels ex-)vrouw Nathalie Buisseret een eigen kantoor en gooide zich op zijn grootste passie: het strafrecht. Zijn fascinatie daarvoor haalde hij bij de Amerikaanse tv-serie Murder One, waarin een kale advocaat de hoofdrol speelde.

Mary maakte vooral naam als procedurepleiter, in dienst van het gespuis. In 2010 kreeg hij heel Vlaanderen over zich heen toen hij in Gent 28 zware criminelen vrij kreeg, onder wie enkele zware heroïnedealers. "Mensen wensten mijn dochter de heroïnedood toe", zei hij daar later over in De Standaard. "Maar denk je dat ik het leuk vind dat iemand vrijkomt die elke maand dertig kilo drugs verkoopt? Ik spring dan heus geen gat in de lucht.

"Alleen is het maar rechtvaardig dat die mensen vrijkomen, want hun grondrechten zijn niet gerespecteerd. Zonder de nodige toestemmingen mag je mensen niet zomaar afluisteren en volgen. Ik ben geen advocaat geworden om de populaire jongen te worden, maar om in te gaan tegen willekeur en machtsmisbruik."

Mary verklaarde al herhaaldelijk dat hij ook Marc Dutroux zou vrijpleiten op procedurefouten. Vervang de naam Dutroux gerust door die van Abdeslam. "Een oogje dichtknijpen voor een procedurefout? Nooit! Dan zou ik een waardeloze advocaat zijn. Dat dat botst met het rechtvaardigheidsgevoel van de mensen? Rechtvaardigheidsgevoel is subjectief. Dat is emotie, pathos. De regels moeten voor iedereen gelden. En wie bepaalt die regels? De politici. Die blijven nu buiten schot, net als de speurders die de regels aan hun laars lappen. Maar de advocaten die volgens de regels spelen, zijn het crapuul? Allez, kom."

In de zaak van de beruchte misdaadfamilie Aquino probeerde Mary het proces nietig te laten verklaren, omdat de speurders volgens hem hun boekje te buiten waren gegaan. Brice De Ruyver noemde hem daarom een gevaar voor de rechtsstaat. De professor Criminologie kreeg het op de heupen "van de manier waarop Mary de publieke opinie bespeelt en het vertrouwen in de rechtsstaat tracht te ondermijnen". "Advocaten moeten pleiten in de rechtszaal, niet in de pers", zegt De Ruyver. "Maar ik heb geen zin in een nieuwe rel met Mary. Er zijn momenteel wel andere prioriteiten."

Ook Renaat Landuyt (sp.a) heeft bedenkingen bij het gehamer op procedures: "Rechters moeten met gezond verstand kunnen oordelen over de grond van een zaak, zonder zich te laten misleiden door formalisme. Mary is het soort advocaat dat het recht op verdediging herleidt tot een recht op formaliteiten. In die zin volg ik professor De Ruyver. Ik heb ook vragen bij de manier waarop hij soms te werk gaat. Toch vind ik het moedig dat hij Abdeslam wil verdedigen. Iémand moet het doen. We moeten een onderscheid maken tussen de duivel zelf en zijn advocaat."

Saskia Van Nieuwenhove betreurt dat Mary wordt gelijkgeschakeld met de mensen die hij verdedigt: "Hij wil dossiers met vlees eraan. Daarom heeft hij vaak cliënten uit de zware misdaad: Habran, Aquino, Sekkaki... Niet om bij die jongens te horen, maar zulke zaken zijn honderd keer interessanter dan de doorsnee overvaller. Sven wil weten hoe ze werken, hoe ze hun geld witwassen, hoe ze infiltreren. Dat fascineert hem. In zulke dikke dossiers zitten vaak ook juridische hiaten. Veel advocaten merken die niet op, een intelligent dossiervreter als Sven wel."

Ook Mary benadrukt dat hij een louter professionele relatie met zijn cliënten heeft en niet staat te applaudisseren voor hun daden. "Maar als een topcrimineel morgen op de operatietafel van een dokter belandt, zegt die dokter ook niet: 'Dit doe ik niet.'"

Vier jaar geleden verdedigde Sven Mary Patricia Lefranc, een zwaar verminkte vrouw die een aanval met zwavelzuur had overleefd. Hij pleitte niet 'foltering', maar ging resoluut voor 'poging tot moord'. Met succes. Dader Richard Remes kreeg de maximumstraf van 30 jaar. Het vonnis werd in de rechtszaal op gejuich onthaald. Heel even was Mary een volksheld.

Zijn tegendraadse kantje speelde echter meteen op. "Ik hou hier geen gevoel van overwinning aan over", pruttelde hij achteraf. "Ik ben zelf zo vaak advocaat van het crapuul geweest dat ik mij niet kan verzoenen met het feit dat iemand 30 jaar krijgt.

"Nachten heb ik wakker gelegen van de vraag of het wel echt poging tot moord was. Ik heb me afgevraagd of ik de jury heb bespeeld door acht foto's te tonen die nooit iemand had gezien. Iedereen kende het gezicht van die vrouw, maar op die foto's kon je haar lichaam zien. Dat was op het randje. Ik voelde mij net Jef Vermassen. Alsof ik mijn ziel aan de duivel had verkocht. Op internetfora van populaire kranten werd ik bejubeld, terwijl men mij daar meestal verrot scheldt. Eerlijk gezegd: ik heb dat niet nodig, ik word nog liever uitgescholden."

'Ik ben een machine geworden'

Jan Segers van Het Laatste Nieuws omschreef Mary ooit als een briljant brein met een verdorven geest. De advocaat nodigde de commentator prompt uit voor een etentje. "Ik vond dat niet slecht gevonden", zei Mary daarover. "Ik zie al 20 jaar de grootste smeerlapperij. Ik raak eraan gewend en dat is gevaarlijk. De eerste keer dat je foto's ziet van een vrouw wier hersenen tegen de muur zijn geschoten, blijft dat hangen. Nu kan ik die bekijken terwijl ik eet. Dat is niet meer normaal. Ik ben een machine geworden."

Wat zijn populariteit zeker niet vooruithelpt, is dat Mary er gladjes uitziet. Hij droomde in interviews ooit luidop van een Aston Martin, maar durfde hem niet te kopen, omdat "de mensen me anders een dikkenek zouden vinden". Een jaar later kocht hij hem toch.

"Sven is een ijdeltuit", geeft Van Nieuwenhove toe. "Hij houdt van mooie wagens en mooie kleren. Maar niet voor de status, zo blasé is hij niet. Ik weet niet eens of hij een das heeft. Dat legervestje waarin hij de pers vorige week te woord stond, dat is typisch. Hij heeft daar vooraf niet over nagedacht. Maar het zal niet van de H&M zijn, eerder van een boetiek op de Louizalaan."

Misdaadgeld

Regisseur Jan Verheyen voerde lange gesprekken met Mary, ter voorbereiding van zijn film Het vonnis. De twee werden vrienden. "Van mij mag zo'n topadvocaat goed zijn boterham verdienen", zegt Verheyen. "Hij wil zijn gezin materiële welstand bieden en daar is niks mis mee. Het enige wat tegen de borst stuit, is dat hij betaald wordt met geld waarvan je kunt vermoeden dat het uit de misdaad komt. Maar dan antwoordt hij dat hij altijd keurig een factuur stuurt en dat het niet zijn taak is om te achterhalen waar dat geld vandaan komt. Doe jij dat wel als je een factuur uitstuurt?"

Zijn vrienden erkennen dat Mary ervan geniet om het publiek een geweten te schoppen. "Hij is niet mediageil, de media zoeken hém, omdat hij de kunst van de quote beheerst", zegt Verheyen. "Maar hij provoceert graag en legt al eens een politicus tussen zijn boterham. Hij is the man you love to hate, die alle shit met de glimlach trotseert. Al is hij zeker niet opgetrokken uit staal en teflon. De laatste jaren is hij kwetsbaarder geworden, door zijn dochters. Ook die dragen op school en daarbuiten de consequenties van zijn keuzes. Dat wringt bij hem."

Mary maakt er geen geheim van dat hij schippert tussen zijn professionele gedrevenheid en zijn rol als vader. Afgelopen zomer trok hij met zijn dochters op vakantie, met het 70.000 pagina's tellende dossier-Aquino in zijn koffer. "Overdag was ik met hen bezig. Daarna werkte ik van 11 tot 4 uur 's nachts. De voorbije vijf jaar heb ik te weinig tijd gehad voor mijn meisjes. Ik kwam 's nachts thuis en vertrok 's morgens vroeg. Verslaafd aan mijn werk. Ik wil niet de fout maken van mijn vader: ik wil mijn kinderen zien opgroeien. Sinds dit jaar probeer ik hen regelmatig van school op te halen. En deze zomer heb ik hen leren zwemmen. Prachtig!"

Ook de dikste pantsers kunnen smelten. Vlak na de aanslagen in Brussel werd Mary fysiek aangevallen. Op verzoek van de stafhouder van de balie moest hij zijn kantoor een dag sluiten, uit vrees voor meer acties van woedende burgers.

"Nooit meegemaakt", zei een aangeslagen Mary ons woensdagavond, net voor hij Abdeslam ging bezoeken in de gevangenis. "In de zaak-Aquino kreeg ik vijftig haatmails, nu zijn het er honderden. Mensen die fatsoenlijk hun onbegrip uiten, stuur ik een antwoord. Dat is haast een fulltimejob. Maar de emoties laaien zo hoog op dat mensen niet meer voor rede vatbaar zijn. Ze beginnen ondemocratisch te denken en handelen.

"Sorry, maar als de emotie het haalt van de ratio, dan verdwijnt de beschaving. Dan zijn we bezig zoals IS, waar de rechter en de beul dezelfde persoon zijn. Men doet alsof ik nog slechter ben dan Abdeslam. Men denkt blijkbaar dat ik hem vrij ga krijgen en men zou het dan nog de schuld van de advocaat vinden ook. De impact op mij en mijn gezin is immens. Mijn kinderen staan al jaren niet meer op de schoolfoto, nu logeren ze zelfs op andere adressen. Zelf slaap ik haast niet meer."

Ergste nachtmerrie

Hij heeft deze week getwijfeld, zegt hij. Doorgaan of niet: hij is er nog altijd niet uit. Vanwege "het zuur van de massa dat mijn benen breekt".

Maar vooral vanwege de aanslagen, die mogelijk werden versneld omdat Mary had geopperd dat Abdeslam wel eens zou kunnen gaan praten. "Het zou kunnen dat die uitspraken de trigger geweest zijn voor de aanslagen", verklaarde voormalig OCAD-directeur Luc Verheyden in Terzake.

Mary wil het niet met zoveel woorden zeggen, maar hij worstelt met die hypothese. "Voor het geld moet ik deze zaak niet doen. En niets irriteert mij meer dan de vermanende vingertjes van IS. Mijn enige motivatie om Abdeslam te verdedigen, was hem aansporen om mee te werken aan het onderzoek en zijn info te delen. Tenslotte had hij zijn bommengordel in Parijs niet laten ontploffen. Misschien kon hij een spijtoptant worden. Dat was mijn strategie.

"Die nieuwe aanslagen waren mijn ergste nachtmerrie. Men legt nu allerlei links tussen Abdeslam en de daders. Maar ik weet niet eens of hij die gasten kende of wist wat er te gebeuren stond. Eén ding is zeker: als hij de aanslagen toejuicht, als hij niet meegaat in mijn strategie, dan stop ik. Dan zeg ik: 'Meneer, uw waarden stroken niet met mijn opvoeding.'"

Wat zal Mary dezer dagen nog vaak naar 'Find the River' luisteren.

Pick up here and chase the ride
The river empties to the tide
All of this is coming your way