'Europa, neem je lot in eigen handen'

De drukke Tervurenlaan baadt in de voorjaarszon. De mooie neoclassicistische gevel van Delen Private Bank licht er helemaal van op. De onafhankelijke privévermogensbeheerder is slechts een van de vele participaties waar de holding Ackermans & van Haaren een vinger in de pap heeft. De hele groep 'weegt' voor zowat 5,7 miljard euro aan omzet en stelt rechtstreeks en onrechtstreeks dik 22.700 mensen tewerk. De Antwerpse baron en captain of industry Luc Bertrand (63) leidt die groep. Een charmante en vriendelijke man, die zijn woorden wikt. "We leren nog elke dag bij", glimlacht Bertrand, verwijzend naar de heisa die zijn uitspraken twee jaar geleden over de regering-Di Rupo veroorzaakten. "Als ik kritisch ben, dan is het enkel opdat ik wil dat het beter zou worden."

Defaitisme is duidelijk niet aan Bertrand besteed. "Ik zie zo veel negatiefs. Terwijl we zo veel moois te bieden hebben. We hebben een enorme capaciteit en als we die mobiliseren, dan hebben we een ongebreidelde kracht. Take the world. Gun het die mensen die dat durven en willen doen. Ze nemen anderen op sleeptouw."

Uw optimisme van vandaag staat in schril contrast met uw angst van amper twee jaar geleden, voor de storm die u over ons zag komen?

Luc Bertrand: "Angst is een negatieve emotie en dat werkt verlammend. Kijk, we staan aan het einde van een lange negatieve cyclus. Door de combinatie van een financiële, een economische en een overheidscrisis, hebben we een lange winter gekend. De wereldeconomie knoopt eindelijk weer aan met groei.

"Anderzijds, Europa is het enige continent dat niet groeit. Misschien 1 procent dit jaar. Azië en de Verenigde Staten waren er slechter aan toe dan Europa en toch zijn ze sneller vooruit gegaan. Het is duidelijk dat er iets schort aan ons model. Het zorgt misschien wel voor een grotere stabiliteit, dat ga ik niet ontkennen. Maar Europa is te strak en te traag. We moeten daarover durven nadenken. Op Belgisch niveau zie je die stagnatie ook. Grote werven geraken maar niet ontsloten. Hét symbooldossier daarvoor is Oosterweel. Ik hoop dat we daar eindelijk eens knopen doorhakken."

Dat zou goed zijn voor uw bedrijven?

(lacht) "Ik wist dat u dat zou zeggen. En u hebt zelfs gelijk. Tegelijk, dergelijke werven geven de lokale economie een enorme boost. Als ik kijk naar de opkomende landen, dan merk je dat ze eerst investeren om hun lokale bottlenecks weg te nemen. Infrastructuur en mobiliteit zijn cruciaal voor een economie.

"Ik weet wel dat we een ander soort economie hebben. Ook onze besluitvorming is anders en we hebben een ander niveau van welvaart. Tegelijk moeten we opletten, want zelfgenoegzaamheid loert om de hoek.

"Dat geldt overigens voor heel West-Europa. We hebben een model dat enorme voordelen biedt. En democratie vergt compromissen. Maar nu remmen die alles af. Zonder economische groei is ons model kapot. We moeten dus ons hoofd niet in het zand steken en ons lot in eigen handen nemen. En neen, dit is geen pleidooi tegen inspraak. Neem opnieuw Oosterweel. Wat nu voorligt, met de aanpassingen, is een beter project dan wat initieel op tafel lag. Ik ben dus niet tegen inspraak. Alleen moeten we op een bepaald moment wel eens durven beslissen."

Hoe heeft Ackermans & van Haaren de crisis ondergaan?

"We hebben een veilige haven gezocht en de storm laten overwaaien. Onze strategie, tot en met eind vorig jaar, was sterk defensief. Het was niet het moment om grote risico's te nemen. Weet u, als jonge snaak die net van de universiteitsbanken kwam, las ik het boek van Keynes. Over de grote crash van '29. Ik weet nog dat ik het toen een gemis vond dat ik dat niet had kunnen beleven. De hele wereld stond toen te koop voor een prikje, wat een kans! Ik heb het boek recent herlezen. Tussen 2008 en vandaag hebben we eigenlijk net hetzelfde meegemaakt. En ik heb niet gedaan wat ik destijds als jonge snaak dacht dat ik zou doen." (glimlacht)

Het verschil tussen de economische theorieën en de praktijk van de reële economie?

"U hebt het begrepen. Als je zelf verantwoordelijkheid draagt, kijk je anders tegen de theoretische modellen aan. Je bent bezig met het beheer van het risico en het feit dat we stap voor stap willen groeien. De economie beweegt voortdurend en de grote uitdaging bestaat erin binnen je eigen kunnen te blijven. Niet meer op je schouders laden dan wat je kunt dragen. Blijven doorgaan en tegelijk niet de groep in gevaar brengen."

Is dat uw specifieke rol als CEO?

"Ik moet de lange termijn voor ogen houden en de duurzaamheid van onze beslissingen. Gedisciplineerde groei noem ik dat. Durven binnen de krijtlijnen toch een beetje de bochten op te zoeken. En natuurlijk de juiste mensen op de juiste plaats zetten, zodat dat team die visie kan verder zetten. Ons doel is niet alleen om de aandeelhouder rijk te maken, maar om deze groep te laten groeien. Zodat dit een gezonde onderneming is, die veel mensen aan het werk kan zetten. De wereld is vol opportuniteiten en obstakels. Als je dat begrijpt, dan gaat daar een enorm positivisme van uit."

U was bij het aantreden van deze regering veel minder positief. En samen met u ook tal van collega-ondernemers. Tegelijk lijkt het erop dat we de crisis in ons land, in Europees perspectief, relatief goed hebben doorstaan? Had u het mis?

"Het hangt er maar van af hoe je het bekijkt. Mijn punt van kritiek was dat het overheidsbeslag op onze economie te groot was. Toen bedroeg dat 52 procent, vandaag 54,7 procent. Er zijn momenten waarop je moet besparen en momenten waarop je moet uitgeven. Ik ben een beetje verscheurd. Er zijn bepaalde besluiten genomen waar ik grote vragen bij heb. Maar het geheel van het plaatje oogt best fraai. We waren onderweg naar een depressie en dan zou het niet verstandig zijn geweest van de overheid om fors te besparen. Nu gaan we opnieuw naar een positie waarbij groei mogelijk is en waarbij het huishouden terug op orde kan gezet worden.

"En ik blijf bij mijn punt en ik herhaal het hier opnieuw: de aanslagvoet van de overheid moet naar 50 procent. Als we daarboven zitten, gaan we naar toestanden zoals we die vandaag in Frankrijk zien. Daar spreken ze nu van besparingen van 60 miljard euro om hun begroting op orde te krijgen. Dat doe je niet zonder iemand pijn te doen. En hoe langer je het laat aanslepen, hoe pijnlijker. Bij ons zijn we nog niet in die positie, maar we mogen geen tijd verspelen."

Ziet u in de partijprogramma's van onze politieke partijen signalen die daarbij aansluiten?

"Ja. Mijn antwoord is kort. Maar ik ga me op enkele weken voor de verkiezingen niet in dergelijk vaarwater begeven. (lacht uitbundig) Veranderingen zijn moeizaam en gaan traag. Of ze nu naar links dan wel naar rechts buigen, dat is niet eens het belangrijkste. Durven een beslissing te nemen, ook al is het moeilijk."

De aantrekkingskracht van de N-VA is zeer groot bij Vlaamse ondernemers. Zegt Bart De Wever wat zij willen horen?

"Ik wil mij onthouden van enig politiek commentaar, zeker nu we zo dicht bij de verkiezingen staan. Dat is mijn job niet."

Wat verwacht u van 25 mei en vooral de dag daarna?

"Ik heb de indruk dat we op de goede weg waren met ons land. Dat we eindelijk een zekere verstandhouding hadden gevonden, tussen noord en zuid. Dat Wallonië tekenen van herstel en van begrip voor de verzuchtingen toonde. En net nu zie ik tegelijk in Vlaanderen een pak mensen die het geduld hebben opgegeven. En ik heb grote schrik dat die beide treinen elkaar rakelings voorbij zullen scheren. In plaats van te stoppen in het station. Dat zou jammer zijn.

"Opnieuw, ik wil niet aan politiek doen, maar ik hoop dat we snel een oplossing zien ontstaan, zodat we met zijn allen weer vooruit kunnen."

De vele besparingen hebben veel burgers pijn gedaan. Daardoor lijken populistische en eurosceptische partijen de wind in de zeilen te hebben?

"Wij klagen over zo veel zaken en vaak terecht. Tegelijk leven we al sinds 1945 in vrede. Dat mogen we niet vergeten. En ik denk dat dit de verdienste is van Europa. Die eurosceptici begrijp ik dus niet. Hoeveel Oekraïnes zullen ze nodig hebben om het te begrijpen? We hebben Europa nodig, zowel om ons te beschermen, als economisch. Europa opgeven zou een catastrofale vergissing zijn. Tegelijk, Europa is vandaag iets te veel een technocratie. Ik mis de grote Europese droom van in de begindagen. Ik hoop dat onze politici opnieuw kunnen enthousiasmeren."

Hebt u als captain of industry een boodschap van hoop voor onze jonge generatie? Als je de torenhoge jeugdwerkloosheid ziet, dan lijken zij de grootste slachtoffers te zijn van deze economische crisis?

"Tegen die jongeren zou ik durven zeggen: ga naar het buitenland als je kunt. Durf internationaal te gaan kijken en te leren. En kom terug met die opgedane kennis en verworvenheden. Voor hen die zover niet kunnen of willen gaan, is er de vaststelling dat de economie opnieuw beter wordt. In combinatie met de generatie die met pensioen gaat, zorgt dat voor een enorme omwenteling. Daarom is het zo jammer dat die mismatch op de arbeidsmarkt ons nog zo veel parten speelt. Wij zoeken naar mensen die we niet vinden. Jongeren zoeken ook en vinden niet. Durf je te hervormen, blijf niet aan de kant staan.

"En laat ons, ondernemers, de ruimte om te ondernemen. Zodat we ook jobs kunnen creëren. Ik ben er niet zo zeker van dat de huidige omgeving in ons land voor internationale bedrijven zo positief is. Ik moet opletten om niet te kritisch te worden, maar ik ben kritisch opdat het beter zou worden."

Het wantrouwen lijkt wel wederzijds. De aanpak van de fraudebestrijding werkt als een rode lap op een stier in ondernemerskringen?

"De emoties tieren daar welig, dat klopt. Terwijl het eigenlijk simpel is. Iedereen moet zijn belastingen betalen, ik heb geen probleem daarmee. Anderzijds, ik vrees dat de slinger een beetje in de andere richting is doorgeslagen. Ondernemers afschilderen als profiteurs of fraudeurs lijkt me niet de juiste manier."

Is de ideologie weer in het politieke debat geslopen?

"In het debat over de overheidsbedrijven vond ik het in elk geval jammer dat alles verengd werd tot het salaris. Je mag van de overheid toch iets meer verwachten. Ik zal u allicht verrassen, maar ik heb veel respect voor een persoon als meneer Vande Lanotte. Dat is geen ideoloog, eerder een zeer praktisch persoon. Hij creeert aan de kust, met vallen en opstaan, een kader voor een industriële centrum voor hernieuwbare energie. Hij is bijna entrepreneur-politicus en daar hebben we er meer van nodig. Al zeg ik er meteen ook bij dat de staat niet moet ondernemen. Hij moet het kader scheppen waarbinnen ondernemingen kunnen gedijen."

En zich niet inlaten met een discussie over toplonen? Is het niet normaal dat de goegemeente niet begrijpt waarom CEO's hoge lonen vangen, terwijl ze steeds horen dat de loonkosten in ons land probleem nummer 1 zijn?

"Laat mij u dit zeggen. Er waren enkele jaren geleden goede redenen waarom we openbaarheid hebben gegeven aan de salarissen van de CEO's. Ik was daar niet voor in het begin. Toen ik echter bepaalde uitwassen zag, heb ik meteen gezegd dat het niet anders kon. Maar ik betreur het dan wel dat uit ons jaarverslag van enkele weken geleden de pers enkel mijn salaris of pensioen uitlicht. Ik denk dat dit een onbenulligheid is binnen de gehele context van Ackermans & van Haaren. Men stelt terecht veel vragen omtrent de salarissen van de CEO's. Maar als u de impact ziet van de verkeerde CEO op de verkeerde plaats en de kostprijs die dat met zich meebrengt. Daarover worden dan wel veel minder vragen gesteld. De NMBS kost ons drie miljard euro per jaar aan subsidie en boekt nog eens 300 miljoen euro verlies. Dan mogen er toch vragen gesteld worden over het management."

U bent al sinds 1986 dag en nacht bezig met dit bedrijf. Hoe draait u de knop om?

"Niet eigenlijk. Ik heb altijd dossiers bij me, waar ik constant in lees. Ik ben wel blij als ik thuiskom om te horen wat er leeft bij de familie. De volumeknop gaat misschien eens wat naar beneden, stil staat hij echter nooit. Anderzijds, ik doe ook wel een beetje aan sport, ik lees graag. En ik hou me ook graag bezig met musea en enkele charitatieve zaken. Daar ontmoet ik veel interessante mensen die me motiveren."

U steunt onder meer SOS Kinderdorpen. Ziet u die charitatieve zaken als een plicht?

"Ik vind 'plicht' een negatieve klank hebben. Het klinkt alsof het moet, terwijl het net het tegenovergestelde is. Ik doe het graag en het kost me geen moeite. Dus, neen het is absoluut geen plicht."