Direct naar artikelinhoud

DE GRAUWE & SCHOORS

Topeconomen Paul De Grauwe en Koen Schoors wisselen elkaar af en schrijven over mens, wereld en economie.

De essentie van de crisis van de laatste vijf jaar kun je als volgt samenvatten: te veel schuld. We hebben twee decennia geprobeerd de welvaart te doen stijgen door meer schulden op te stapelen, zowel bij de overheden als bij de bedrijven en de gezinnen. Maar geldcreatie is helaas geen perpetuum mobile. Je kunt geen duurzame welvaart opbouwen door steeds meer schulden te maken. Dat weten we al een paar millennia, maar af en toe moeten we met een diepe crisis weer eens aan deze natuurwet van de economie herinnerd worden: welvaart kan niet gecreëerd worden door gewoon maar steeds meer krediet op te stapelen.

Een land kan een tijdje sneller groeien dan anders mogelijk zou zijn door krediet op te stapelen. Maar een duurzame groei op basis van steeds meer krediet is inherent instabiel. De enige weg vooruit is de schuld afbouwen. Dat kan abrupt door een grote crisis, waarbij een deel van de schulden vervalt. Dat is de weg die Griekenland kiest. Maar het is een pijnlijke weg. Je kunt de hoeveelheid krediet ook geleidelijk verminderen. Dat proces is nu bezig bij bedrijven en gezinnen. Ook de overheden streven ernaar de schuld te verminderen. We worden flink geholpen door de Europese Centrale Bank, die de nominale interesten zo drastisch naar beneden heeft gebracht dat de spiraal van de interestsneeuwbal stilgevallen is.

We weten uit historisch onderzoek dat bij grote schuldcrisissen meestal een periode van lagere economische groei volgt die vier tot acht jaar kan duren. Dat is de logische implicatie van de schuldluchtbel. Door de enorme schuldopbouw is de economische welvaart immers sneller gegroeid dan mogelijk was. Een deel van de opgebouwde welvaart is een luchtkasteel. Nu maken we het ontploffen van de luchtkastelen goed door een aantal jaar trager te groeien. Wij zijn nu vijf jaar ver in de huidige crisis, dus zeker ruim over de helft, maar met misschien nog een deel van de rit voor de boeg.

Na vijf jaar hebben we eindelijk maatregelen genomen die een groot deel van de fundamentele beleidsonzekerheid wegnemen. Het blijkt steeds duidelijker dat de euro integraal blijft bestaan en zelfs sterker uit de huidige crisis zal komen. De Europese politieke elite heeft belangrijke stappen gezet om fundamentele constructiefouten uit de euro te halen. Ten eerste hebben we nu eindelijk een embryonale vorm van begrotingsunie. Elke goed werkende monetaire unie heeft nood aan coördinatie tussen het begrotingsbeleid van de lidstaten en aan afstemming tussen begrotingsbeleid en monetair beleid. Daarnaast hebben we nu ook een plan voor een echte bankenunie, waarbij de Europese banksector eindelijk een Europese aanpak krijgt met Europese regels en een Europese supervisie op de systeembanken. Het nieuwe systeem zal heel wat beter werken dan de vroegere lappendeken van nationale bankenmarkten en de genadeloze concurrentie tussen toezichthouders om zeker de meest coulante van het Europese pak te zijn.

Ten derde hebben we met het Europese noodfonds en het plan Draghi ook een voorwaardelijke vorm van solidariteit, zonder dewelke geen enkele monetaire unie duurzaam kan bestaan. Wat kan een euroland dat door een economische schok wordt getroffen immers doen? Devalueren? Neen, want je hebt geen nationale munt. De rente verlagen? Neen, want het is de ECB die de rente bepaalt. Een groter begrotingstekort dan maar? Dat kan niet meer omwille van de begrotingsunie. Net hierom impliceert elke monetaire unie ook een vorm van solidariteit.

We zetten reuzenstappen in de juiste richting en langzaam wordt duidelijk dat de Verenigde Staten een groter fundamenteel probleem hebben dan de eurozone: ze hebben een gigantisch schuldprobleem, waarvoor het begin van een oplossing nog niet in zicht is. Hun aanpak van de crisis is vooral geweest om zeker het schuldniveau en het prijspeil van toxische activa op peil te houden. De blinde inzet op nog meer schuld heeft een paar jaar betere resultaten opgeleverd dan in Europa, dat zichzelf met de onzekerheid over de toekomst van de euro in de voet schoot. Maar die periode is nu voorbij. 2013 wordt het jaar van de waarheid voor de Verenigde Staten en het jaar van de heropleving van Europa.