'Mijn anonimiteit is mijn beste vriend'
Van acteurs zegt men soms dat ze helemaal in hun rol verdwijnen. Dat is zeker zo bij de Britse acteur Andy Serkis, die wereldberoemd werd als Gollum in de 'Lord of the Rings'-trilogie. Momenteel triomfeert hij als chimpansee Caesar in de kaskraker 'Rise of the Planet of the Apes' en binnenkort zal hij vloeken als Kapitein Haddock in 'The Adventures of Tintin' van Steven Spielberg. En toch is de kans groot dat u Serkis misschien niet eens zou herkennen als u hem op straat tegenkomt.
Indien er over Andy Serkis, die in 1964 in Londen geboren werd, ooit een biopic gemaakt wordt, dan zou dat gerust onder de titel Man of a Thousand Faces kunnen gebeuren. Maar The Man Without a Face zou ook kunnen. Dat zijn eigen gezicht niet zo bekend is als de films waarin hij meegespeeld heeft, blijkt hem niet te deren. Het lijkt niet eens valse bescheidenheid. "Sommige acteurs zijn beroemd geworden om wie of wat ze zijn. Ik ben bekend geworden door wat ik niét ben", lacht hij. "Mijn anonimiteit is mijn beste vriend, want zo kan ik niet vastgepind worden op één bepaalde rol en kan ik alles aangeboden krijgen."
Andy Serkis heeft inmiddels zoveel ervaring opgedaan met performance capture dat hij misschien niet het gezicht, maar dan toch zeker het uithangbord van dat hoogtechnologische filmprocedé is geworden. Ondanks zijn relatieve anonimiteit als acteur staat hij wel op zijn strepen. "Het is acteren", zegt hij bij herhaling. Als een soort mantra. Bij performance capture is en blijft het eerste woord essentieel: de performance, de vertolking. En 'capture' is dus niet meer dan een technisch hulpmiddel, een manier om die vertolking te registreren en vast te leggen. "Het is trouwens een briljant hulpmiddel, want het stelt je als acteur in staat om werkelijk élke rol te spelen, zonder rekening te moeten houden met je gestalte, leeftijd, geslacht of welke fysieke eigenschap dan ook."
Extreem masker
Voor haar rol als Virginia Woolf in The Hours kreeg Nicole Kidman een neusprothese opgekleefd. Heeft ze daarom die Oscar als beste actrice gekregen? Neen, dat was voor haar gehele vertolking. In de film The Iron Lady zal Meryl Streep straks als Margaret Thatcher te zien zijn. Ook dat is een vertolking waarbij heel wat make-upwerk kwam kijken. En John Hurt was zelfs totaal onherkenbaar toen hij John Merrick speelde in The Elephant Man, waarvoor hij toen toch ook een Oscarnominatie als beste acteur kreeg.
Het zijn voorbeelden die Andy Serkis graag aanhaalt. Keer op keer. Om aan te tonen dat hij eigenlijk precies hetzelfde doet: acteren, een personage - menselijk of dierlijk - tot leven brengen, in woord en daad. Met expressieve mimiek en gestiek. "It's just acting! Er is echt geen enkel verschil, behalve dat de make-up bij ons achteraf en op digitale wijze wordt aangebracht. Het is een extreem masker. Een digitaal kostuum.
Weer een aap
En natuurlijk kan onze fysieke performance naderhand ook nog aangepast of aangevuld worden, maar dat gebeurde vroeger ook al, met stuntmannen bij voorbeeld. Maar de vertolking van een echte acteur zal altijd subtieler zijn, meer nuances hebben dan die van een volledig geanimeerd personage. En in tegenstelling tot digitale animatie blijft er bij performance capture toch ook het voordeel van de intense samenwerking tussen de regisseur en de acteurs."
"Voor mijn vertolking van de chimpansee Caesar in Rise of the Planet of the Apes waren er natuurlijk ook puur technische vereisten qua bewegingen en gebaren, net zoals dat ook het geval was voor de gorilla Kong in de remake van King Kong. Maar de essentie blijft toch het personage en zijn specifieke karakter. Als ik hoor zeggen dat ik hier 'weer' een aap speel, moet ik altijd duidelijk maken dat er eigenlijk geen vergelijking mogelijk is. Kong is eenzaam, heeft zijn beste tijd gehad en is alleen nog maar bezig met overleven. Caesar daarentegen is op zijn manier een soort wonderkind. Hij groeit op in een liefhebbende omgeving, maar dan realiseert hij zich dat hij eigenlijk een outsider is. Het gaat hier dus om totaal verschillende en complexe personages. Om een andere emotionele reis. En door performance capture kan men zich daar als acteur volledig op concentreren. Het alternatief zou zijn dat men op de ouderwetse manier acteurs opnieuw in harige kostuums gaat steken, maar dat zou er nooit zo realistisch uitzien.
Het helpt natuurlijk ook dat ze bij WETA, het special effectsbedrijf van Peter Jackson in Nieuw-Zeeland, de beste digitale ogen ter wereld kunnen maken. Ze begrijpen perfect hoe licht breekt in de ooglens, hoe pupillen zich verwijden of hoe ogen vochtig gehouden worden."
Alles in één take
Een ander voordeel van performance capture is dat de scènes niet zo vaak opnieuw gedraaid moeten worden met verschillende camerastandpunten voor close-ups, medium shots, long shots, enzovoort. "Dat betekent dat de concentratie en dus het acteren niet zo vaak onderbroken moet worden om bijvoorbeeld de belichting aan te passen. En dat er ook langere scènes gedraaid kunnen worden. Niet in het begin, want toen raakten de computers soms overbelast van al die data. Maar nu lukt dat dus wel. En als de scènes eenmaal gespeeld en opgenomen zijn, kan men nog altijd voor verschillende camerahoeken kiezen, omdat die performance capturecamera's alles in een straal van 360 graden registeren. 'Virtual camera work' wordt dat genoemd."
Net zoals bij elke andere vertolking wordt van een acteur verwacht dat hij voor een specifieke rol zijn huiswerk maakt, ook bij performance capture. Behalve in de albums van Hergé zocht Andy Serkis voor het personage van Kapitein Haddock inspiratie op de meest diverse plaatsen. "Ik heb nog eens gekeken naar de vertolking van Robert Newton als kapitein Long John Silver in Treasure Island (1950). Daarnaast heb ik mij ook laten inspireren door het personage van Frank Gallagher in de Amerikaanse televisieserie Shameless en ook door het Schotse personage Rab C. Nesbitt in het gelijknamige Britse feuilleton. Echte underdogs zijn dat, working class-figuren die door de mazen van het maatschappelijke net zijn gevallen, maar op hun manier toch ook een soort helden zijn. Ook hun fysiek inspireerde mij.
Maar voor een personage als Kapitein Haddock was het meeste werk sowieso al gedaan door Hergé. Hij heeft daar volgens mij echt veel emotie in geïnvesteerd. Haddock is zoveel meer dan een dronken zeekapitein. Hij worstelt met schuldgevoelens, met demonen uit zijn verleden. Ook al betreft het hier een cartoonpersonage, het is toch zeer belangrijk om voor die rol een emotionele kern te vinden."