Referendum intrekken? Eerst een referendum organiseren
Als het Nederlands parlement het raadgevend referendum intrekt, kunnen burgers dit zelf dwarsbomen met een referendum. Want ook een intrekkingswet is 'referendabel', stelt de Raad van State
Sinds juli 2015 kent Nederland de Wet raadgevend referendum. Dat geeft burgers gelegenheid om, nadat een wetsvoorstel in Tweede en Eerste Kamer is aangenomen, binnen een beperkte termijn 300.000 handtekeningen in te zamelen en daarmee een raadgevend referendum af te dwingen. Het volk mag zeggen of het voor of tegen de wet is, de regering besluit vervolgens wat ze met dat advies doet.
Het politieke ongemak zit in het instrument ingebakken: zo'n referendum gaat altijd over een plan dat al parlementaire instemming heeft. Dat ongemak spatte meteen van het eerste referendum dat burgers zelf initieerden, de stembusgang in april vorig jaar over het Oekraïneverdrag. Delen van de referendumwet deugden niet: de opkomstdrempel nodigde juist uit tot thuisblijven. Meteen na de uitslag ontstond een heftige politieke discussie over hoe dwingend het volksadvies was. Internationale verdragen lenen zich niet voor nationale referenda, vond D66. Premier Rutte deed een poging 'de zorgen te adresseren' van 2,5 miljoen tegenstemmers, maar ratificeerde toch het Oekraïneverdrag.
Dit was niet wat D66 voor ogen had toen die partij nog voor referenda was. VVD, CDA en ChristenUnie waren al tegen en zijn gesterkt in die overtuiging. "Het nationaal raadgevend referendum heeft niet gebracht wat ervan werd verwacht", stellen de partijen in het regeerakkoord. Dus streep erdoor.
Petitie gestart
De burger kan voorkomen dat hem dit instrument weer wordt afgenomen. "De wet zondert intrekkingswetten niet uit", zegt de Raad van State. Dus ook als het parlement instemt met het intrekken van de wet, kunnen 300.000 burgers een stembusgang afdwingen. Als vervolgens miljoenen mensen tegen intrekking stemmen, is de vraag of de regering dat durft te negeren.
Het kabinet heeft een troef achter de hand. Ze zou in de intrekkingswet een bepaling kunnen opnemen die die wet alsnog tot uitzondering maakt.
Oud-PvdA-Kamerlid Niesco Dubbelboer, in 2005 een van de initiatiefnemers van de wet, is een petitie begonnen. Het aantal handtekeningen loopt tegen de 10.000. Hij vindt dat de regering 'moreel' verplicht is een referendum over eventuele intrekking toe te staan. "Als je zo'n democratisch recht terughaalt, moet je de bevolking raadplegen."