Red de planeet? Yeah right

"Save the planet, it's the only one with chocolate."* Deze ietwat ironische spreuk schiet me altijd te binnen wanneer weer eens alle registers opengetrokken worden om ons het einde van de wereld voor te spiegelen. Na de beslissing van president Trump om de VS terug te trekken uit de klimaatovereenkomst van Parijs - of naar aanleiding van de ophef rond minister van Energie en Leefmilieu Marghem (MR) - was het weer zover. Het voortbestaan van de planeet was zowaar bedreigd.

Op zulke momenten verliezen sommigen kennelijk alle zin voor perspectief. Waar blijven dan de voorvechters van wetenschappelijk onderbouwde meningen? Waar blijven dan de tegenstanders van populistische alternative facts?

In haar 4,5 miljard jaar lang, tumultueus levensverhaal heeft Planeet Aarde al het één en ander meegemaakt. Wat denk je van zware meteorietbombardementen voor miljoenen jaren, of een 'vergiftiging' van de atmosfeer met een toxisch, reactief gas, of miljoenen jaren durende vulkaanuitbarstingen die het leven op aarde echt op de proef hebben gesteld, of de wereldwijde glaciatie, sneeuwbalaarde?

Tegen al dat natuurgeweld is de huidige klimaatopwarming, veroorzaakt door een soort van Planeet Aarde, maar een akkefietje. Telkens opnieuw heeft onze planeet deze crisissen overleefd. Planeet aarde heeft immers, al in haar prille jeugd, een uiterst complex systeem van terugkoppelingen ontwikkeld die maken dat de levensomstandigheden aan het aardoppervlak opmerkelijk gematigd bleven om zo het leven op aarde de kans te geven in al zijn diversiteit te evolueren.

Bijna 4 miljard jaar trial-and-error heeft van dit samenspel een robuust systeem gemaakt dat tegen een serieus stootje kan. Terugkoppelingen binnen de aardse systemen zorgen er telkens voor dat onverwachte catastrofale gebeurtenissen getransformeerd worden in opportuniteiten, zodat nieuwe levensexperimenten tot bloei konden komen.

Zo'n 200.000 jaar geleden was Planeet Aarde zover om een nieuw levensexperiment te laten gebeuren, dat van een 'intelligente' tweevoetige aap, homo sapiens. Door de unieke klimaatomstandigheden tijdens een tussenijstijd - het holoceen - kreeg die soort de gelegenheid om een nooit gezien planetair geo-engineering-experiment op gang te trekken.

Met inmiddels 7 miljard individuen houdt de mens nu lelijk huis op het oppervlak van deze planeet. Gedreven door een onverzadigbare honger naar materialen en energie transformeert hij als een geologische kracht in een uiterst snel tempo de atmosfeer, de hydrosfeer, de biosfeer en zelfs (het buitenste schilletje van) de geosfeer.

Bescheidenheid

En Planeet Aarde? Die reageert op al die veranderingen. Alleen uiterst traag. Aardse systemen werken immers niet op tijdschalen van decennia en eeuwen, maar eerder op tijdschalen van duizenden, honderdduizenden tot miljoenen jaren.

En daar wringt nu het schoentje, toch voor de mens. Door zich bezondigd te hebben aan globale geo-engineering, zit de mens nu met de gebakken peren. Onvermijdelijk zal hij de gevolgen moeten dragen van zijn ondoordacht planetair experiment.

En op het einde van de rit is en blijft het Planeet Aarde die de loop van de geschiedenis zal dicteren. Zoals James Lovelock schrijft in The Revenge of Gaia (2006): "We live on a life planet that can respond to the changes we make, either by cancelling the changes or by cancelling us!" We kunnen alleen maar hopen dat Planeet Aarde voor de eerste optie kiest.

Laten we dus enige bescheidenheid aan de dag leggen tegenover de krachten van Planeet Aarde. En beseffen dat de mens niet in controlis. Vier of zelfs acht jaar Trump betekent niets vanuit een aards perspectief. Ook het jarenlange wanbeleid op klimaatvlak in België zal Planeet Aarde zonder al te veel kleerscheuren overleven. Zelfs wij zullen als soort mogelijk de aardse geschiedenis ingaan als een kortstondig 'niet voor herhaling vatbaar levensexperiment'.

Laat die holle, nietszeggende slogans over het voortbestaan van Planeet Aarde achterwege. Het brengt ons geen stap verder. Dergelijke uitspraken geven vooral blijk van een gebrek aan kennis over - en uiteindelijk respect voor - onze wonderlijke planeet... tot nader order de enige met chocolade.

* Varianten zijn mogelijk: 'beer', 'wine'...