Oude glorie, niet vergaan
Bij Netflix zijn ze letterlijk (niet) van gisteren. Stranger Things is niet alleen een hommage aan de cinema van raadsel en rilling uit de jaren 80, de reeks is ook de comeback van een voormalige superster. Terug van weggeweest en ze oogt nog verwaaider: Winona Ryder.
Die goeie ouwe tijd, een tijd om van te dromen. Het lied wordt kennelijk voortdurend gezongen in Tinseltown, want nostalgie en reboot zijn er troef. Inblikken is terugblikken, het is de bedrijfsleuze van J. J. Abrams. In Super 8 kroonde hij zichzelf tot de Spielberg die hij als kind wilde zijn en uit de jaren 60 en 70 kaapte hij met buitenaards succes Star Trek en Star Wars.
Doorgaans zijn de jaren 80 en 90 al ver genoeg, want het is in die decennia dat de hoofddoelgroep van het actuele kleine scherm werd geboren. Geen toeval dus dat Jurassic Park al voor Star Wars alle kassa's deed ontploffen, en het was simpele berekening dat The X-Files niet waren opgedoekt.
De volgende stap was de idee dat oude wijn in nieuwe zakken commercieel kon worden gekoppeld aan lang genegeerde nieuwe waarden van seks(e) en huidskleur. Het mislukte catastrofaal in Spielbergs eigen heruitvinding voor televisie van Minority Report. De hoofdrol was voor een zwarte vrouw, die helaas een barslechte actrice bleek. De comeback van jaren 90-icoon Neve Campbell in House of Cards was geslaagder, en een hit is die van Ellen Barkin in de nagelnieuwe misdaadserie Animal Kingdom, zelf een spin-off van de gelijknamige Australische film.
Neurotische tiener
Stranger Things is Netflix' duit in de heimweezak. Gehypet als de show die Steven Spielberg en Stephen King nooit maakten, verwijst de minireeks naar alles van de jaren 80 en 90, van Poltergeist tot Twin Peaks. De fysieke link met toen is Winona Ryder, een 44-jarige has-been die in 1988 wereldberoemd werd met Beetlejuice en de jaren 90 beheerste met Edward Scissorhands, Reality Bites, The Age of Innocence en Girl, Interrupted.
Ryder speelt de moeder van een jongetje dat op raadselachtige wijze verdwijnt en ervan overtuigd raakt dat hij met haar communiceert op bovennatuurlijke manier. De actrice bespeelt grandioos de uitdrukkingen waarmee ze ooit een nieuw personage definieerde, dat van de neurotische, veel te volwassen tiener.
Een 'oudere' vrouw als middelpunt van drama dat de gewone mens te boven gaat, het is vandaag wonderlijk goed getimed. Het wint aan spanning en betekenis in het geval van Ryder. Als 17-jarige was ze de lieveling van de pers, tot ze een relatie begon met de 9 jaar oudere Johnny Depp en het fundament leverde voor een spuwende, bandeloos groeiende tabloidmarkt.
Daarna ging het allemaal bergaf, hoewel ze in faam bleef pieken. Zes jaar lang werkte ze aan een film die moest verbeelden wat ze verborg en die het seksistische tweede millennium afsloot: Girl, Interrupted. De titel zegt veel over een vrouw die als meisje in de tijd werd bevroren - uninterrupted.
Tragische ironie, deel twee: Ryder werd overschaduwd door Angelina Jolie. En in 2001 volgde de genadeslag: arrestatie voor winkeldiefstal, vandalisme en drugsmisbruik. Drie jaar cel met uitstel was de uitkomst en Winona verdween tien jaar lang uit de spotlights.
Vanaf 2010 werkte Ryder aan de comeback die ze zelf zo niet wil benoemen, onder meer in Black Swan, Show Me a Hero en Experimenter. De studies demonstreerden het verbijsterend gemak waarmee een mens zich aan autoriteit onderwerpt, uitgerekend in een tijdperk dat zich bevrijd waande van autoriteit.
Ryder is kind van dat tijdperk. Ze werd geboren op een hippiefarm, groeide deels op in een commune, was als dochter van twee schrijvers voor de verbeelding bestemd (haar peetvader was lsd-goeroe Timothy Leary, dichter Allen Ginsberg was vriend des huizes). Vreemd hoe ze vanuit het oog van de publieke storm op het scharnier van millennia mee bepaalde en bepaalt hoe dat oog de wereld en haar bekeek en bekijkt.
Ryders gelaat toont de verdwenen onschuld van het 'ononderbroken' meisje en de rimpels van de nieuwe wende van de vrouw. Ze is onze (vrije) tijd in vlees en bloed. De keerzijde van flowerpower uit de jaren 60 en 70 was de obsessie voor roem en de doorbraak van reality op televisie uit de jaren 80 en 90. De keerzijde van het eindpunt van die doorbraak - de voltijds publieke, verbeelde samenleving van vandaag - is de heimwee naar het verborgen mysterie van gisteren. Strange(r) Things,indeed.
Stranger Things is nu te bekijken op Netflix