'Het is tijd om globalisering even op pauze zetten'

"Absoluut een fris en interessant idee", zegt Margrethe Vestager over de Buy European-oproep van de nieuwe Franse president Macron. Dat ze als Europees Commissaris voor Concurrentie - en als liberale politica - pal zou moeten staan voor de vrije markt, deert haar niet. "Ik zie globalisering niet als een tsunami die over je heen komt, maar als iets dat je wilt sturen en vormgeven. Dan kun je geen enkel voorstel bij voorbaat afschieten."

'Koop Europees' stopt misschien 'Koop Deens' of 'Koop Frans', zegt Vestager in haar Brusselse werkkamer. "Je kon op een gegeven moment in Denemarken geen pak koekjes meer kopen zonder Deens vlaggetje erop." Niet dat ze nu koekjes met EU-blauwe vlaggetjes bepleit, integendeel. "Maar de Europese Commissie wil even pas op de plaats maken voor het debat over globalisering. We drukken de pauzeknop in omdat we willen dat Europese bedrijven elders op dezelfde manier zaken kunnen doen als buitenlandse bedrijven hier. Wederkerigheid is ons devies. 'Buy European' maakt deel uit van het debat over hoe we de scherpe kanten van globalisering kunnen afhalen."

Toen Trump zijn Buy American-initiatief lanceerde, werd hij weggehoond in Brussel. 'Hoe opener de markten, hoe beter', was het antwoord. Wat is er veranderd?

Margrethe Vestager: "We moeten luisteren en de zorgen bij burgers over globalisering serieus nemen. Als de Chinezen goedkoop staal op de Europese markt dumpen, klagen Europese staalbedrijven, maar de afnemers van staal zijn blij. Globalisering kent winnaars en verliezers. Sommigen noemen wereldhandel de grootse ramp, anderen het paradijs. Er een wedstrijdje 'wie schreeuwt het hardst' van maken, helpt niet. We moeten veel genuanceerder naar globalisering kijken. We hebben nieuwe handelsverdragen nodig, zoals met Canada. Verdragen die uitgaan van gedeelde waarden. De wereld is veranderd, de handel is veranderd, dus wij moeten ook veranderen. Een andere blik op globalisering."

Vorige week opperde de Commissie Europese bedrijven te beschermen tegen vijandige overnames door buitenlandse (staats)bedrijven. Schuurt dat niet bij u, als hoedster van de vrije markt?

"Voor mij is die vraag over bescherming volstrekt legitiem. Veel lidstaten kennen al beperkende maatregelen om te voorkomen dat buitenlandse investeerders onze wegen, energienetwerken of riolering in handen krijgen. Het is zeer wenselijk dat we dat debat ook op Europees niveau gaan voeren. Het kan een goed idee zijn Europese regels te hebben tegen buitenlandse controle over wat wij als essentiële bedrijven zien.

"Europa is een van de meest open markten ter wereld. Ook bij overheidsopdrachten kunnen buitenlandse bedrijven meedingen. Het is tijd dat we een overzicht krijgen of die andere delen van de wereld dezelfde openheid voor Europese bedrijven betrachten: doen zij hetzelfde als wij? Bij de onderhandelingen met de VS over een handelsverdrag was het een van de controversiële onderwerpen, mede daarom is dat verdrag in de vriezer beland."

Na de brexit moet de EU een handelsverdrag met Groot-Brittannië sluiten. Is het CETA, het handelsverdrag met Canada, de blauwdruk?

"Het zal anders dan CETA zijn. Simpelweg omdat je meer handelt met je buren dan met een land een paar duizend kilometer verderop. En omdat Groot-Brittannië compleet geïntegreerd is met de Europese handelsstromen."

Londen wil de belastingen voor bedrijven verlagen. Ziet u dat als een dreigement in de brexitonderhandelingen?

"Belastingparadijzen zijn een wereldwijd probleem. Daarom wil de EU de winsten belasten waar ze worden gemaakt. Het heeft geen zin Groot-Brittannië hier apart op een strafbankje te zetten."

Bepaalt de verkiezing van Frans president Macron nu de toon van het debat over de toekomst van de EU?

"Dat debat hangt van ons allen af, niet alleen van de Franse president. Maar Macron geeft ons wel een nieuwe kans. Wat voorspeld was als het 'jaar van het nationalisme', is niet uitgekomen. De Nederlandse verkiezingen gaven al lucht, de Franse laten zien dat je met een pro-Europees verhaal verkiezingen kunt winnen. Dat geeft ons het recht om te zeggen: we kunnen Europa veranderen. Niet direct met een nieuw Europees Verdrag of nieuwe wetten, maar door bestaande wetten beter uit te voeren en landen en burgers meer te betrekken."

Wat moet er veranderen? Hoe moet de EU er in 2025 uitzien?

"Veranderingen voltrekken zich vaak onder de radar. Deze Commissie maakt veel minder wetten dan haar voorgangers. Het is een goede gewoonte geworden: we hebben het dunste wetgevingsprogramma ooit! We roepen niet vanuit onze ivoren toren: 'Dit is de weg voorwaarts!' We nodigen uit. We zijn decennialang bezig geweest om de lidstaten in de EU te integreren, nu is het tijd om de EU in de lidstaten te integreren. Door meer in de lidstaten te zijn: ik spreek eens per maand met de Deense pers, met Deense politici. Door lidstaten meer zelf te laten doen, minder Europese regels. Dan wordt het ook moeilijker om te zeggen: 'Het is de schuld van Brussel!'"